Reflexen die levens redden

Een noodsituatie kan ons allemaal overkomen en dan komt het erop aan om de juiste EHBO-reflexen boven te halen. Een update van de actuele richtlijnen waarmee iedereen levens kan redden.

Hoe uiteenlopend noodsituaties ook kunnen zijn, als occasioneel hulpverlener moet je altijd vier stappen volgen.

1. Speel op veilig

“Stap 1: zorg voor je eigen veiligheid en die van het slachtoffer. Dat lijkt evident, maar als je een geliefde plots ziet neervallen, heb je de neiging er meteen naartoe te rennen. Terwijl je eerst moet checken of je de omgeving wel veilig kan benaderen”, benadrukt Dave Noiron, EHBO-docent en ervaren ambulancier.

2. Controleer de vitale functies

Vervolgens controleer je de vitale functies, zoals het bewustzijn en de ademhaling (stap 2). “Iemand die het uitschreeuwt van de pijn, mag je interpreteren als ‘goed nieuws’, want die is bij bewustzijn en ademt nog. Merk je problemen met het bewustzijn, zoals verward overkomen of zich anders gedragen, ademhalingsmoeilijkheden of pijn op de borst, dan moet je de 112 bellen (stap 3). Hou altijd een open mind. Ook iemand die stomdronken is, kan tegelijk geveld zijn door een beroerte of infarct.”

3. Verleen de eerste hulp

De vierde stap is het slachtoffer bijstaan en de juiste eerste zorgen toedienen, in afwachting van de ziekenwagen. “Is het slachtoffer bewusteloos maar neem je nog ademhaling waar, zorg er dan zeker voor dat de luchtwegen open blijven. Wanneer iemand op de rug ligt, kan de tong naar achter vallen en de luchttoevoer afsluiten. Kantel het hoofd daarom wat achteruit met de kin naar boven. Goed om te weten is dat je je hierbij via de telefoon kan laten bijstaan door de mensen van de noodcentrale.” Is het slachtoffer wel nog bij bewustzijn maar verkeert het in ademnood, of heeft het pijn op de borst, laat die persoon dan in de houding liggen die hij zelf heeft aangenomen. “De natuur is de beste raadgever hierin. Probeer hem wakker te houden en gerust te stellen, maar geef geen eten of water. Dat kan een latere behandeling bemoeilijken.”

4. Blijven reanimeren

Reageert de persoon niet meer en is er ook geen ademhaling, start dan meteen met reanimeren door hartmassage toe te passen tegen een ritme van 100 tot 120 impulsen per minuut. Denk aan de song Staying Alive van The Bee Gees of 10.000 luchtballonnen van K3. “Belangrijk hierbij is dat je, met beide handen gestrekt op elkaar, moet durven doorduwen op de borst van het slachtoffer. Dat is cruciaal om het hart op gang te houden. Gebroken ribben kan je daarbij niet vermijden. Via hartmassage blijf je de hersenen van zuurstof voorzien, want na drie minuten zonder zuurstof sterven er al delen van de hersenen af. Vandaar dat het wel degelijk zinvol is om soms zeer lang – tot de hulpdiensten arriveren – te blijven doorgaan. Als je weet dat de gemiddelde aanrijtijd van een ziekenwagen 12 minuten bedraagt, dan is het duidelijk dat zonder reanimatie die persoon geen schijn van kans maakt.”

De rol van de AED

Op steeds meer plaatsen hangen hartstarters of Automatische Externe Defibrillatoren (AED). “De reanimatie gaat altijd voor, maar eens je daarmee bezig bent, kan je iemand vragen om dat toestel te halen. Hoe sneller je het kan aansluiten, hoe groter de kans dat je – in sommige gevallen – het hart kan resetten. Het apparaat legt haarfijn uit wat je precies moet doen. Het bevat twee elektroden met pleisters waarop aangegeven staat waar je die op het lichaam moet bevestigen. De AED meet dan zelf het hartritme en bepaalt of een shock aangewezen is. Hier is heel wat verwarring rond, omdat zo’n shock enkel hoeft in specifieke gevallen waarbij de elektrische hartactiviteit ontregeld is. Voor die groep mensen vergroot de AED, in combinatie met hartmassage, hun overlevingskansen enorm.”

Ambulance of eigen vervoer

Bij sommige klachten zal je misschien aarzelen tussen zelf naar de spoed rijden of de ambulance bellen. “In geval van twijfel verwittig je best de noodcentrale. Symptomen zoals pijn op de borst, maar ook een algemene malaise, kunnen mogelijk wijzen op een hartaanval. Die vereist een specifieke behandeling (kathlab), die niet in elk ziekenhuis voorhanden is. Rij je zelf naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis, dan volgt nog een tweede transport en gaat er kostbare tijd verloren. De noodcentrale stuurt bij potentieel levensbedreigende situaties een MUG-team mee dat je meteen naar het geschikte ziekenhuis voert. Hetzelfde geldt voor beroertesymptomen. Ga met deze zaken ook niet eerst langs de huisarts.” Ter info: de forfaitaire kostprijs van een ziekenwagen via het noodnummer 112 bedraagt in ons land 67,53 euro.

Verslikking

Merk je bij een ernstige verslikking, waarbij de luchtwegen geblokkeerd zijn door voedsel of een voorwerp in de keel, dat iemand niet meer kan praten of hoest zonder geluid, dan kan je helpen door zo’n vijf keer met de hiel van je hand tussen de schouderbladen te slaan. Werkt dat niet, schakel dan over op buikstoten, waarbij je jezelf opstelt achter het slachtoffer. Laat hem voorover leunen, plaats je vuist op het bovenste deel van zijn buik en trek met je andere hand de vuist krachtig naar jou en naar boven toe (Heimlich-greep). Wissel buik- en rugslagen af tot het slachtoffer bijkomt of start reanimatie wanneer iemand bewusteloos raakt.

verzwikkingen EN Breuken: blijf eraf

Als een been, voet, arm, heup of sleutelbeen in een onnatuurlijke positie staat na een val, dan mag je zeker zijn dat het om een breuk gaat. Bel dan de 112 en verander het slachtoffer vooral niet van positie en breng evenmin ijs aan. Dat geldt ook voor zware verzwikkingen of bij twijfelgevallen. “Een veelgemaakte fout is dat mensen met de beste bedoelingen een slachtoffer nog in een auto trachten te wurmen of op een bed willen leggen. Door verkeerde manipulaties kan je spieren, zenuwen, bloedvaten en bot net ernstiger toetakelen. Bovendien beschikken hulpverleners over aangepaste schepbrancards om mensen veilig en pijnloos te verplaatsen. Bij EHBO geldt dus soms ook het principe: less is more.”

Zo verloopt de triage op de spoed

De naam doet anders vermoeden, maar op de spoed word je niet met elke klacht even snel geholpen. Gemiddeld duurt een bezoek aan de spoed drie uur, becijferde Test-Aankoop.

Spoedarts prof. Ives Hubloue (UZ Brussel): “Om iedereen de gepaste hulp te bieden, krijg je bij aankomst een kort medisch onderzoek en stellen de spoedarts en een verpleegkundige enkele gerichte vragen om in te schatten hoe levensbedreigend je klacht is. Deze triage zorgt al voor gemoedsrust. Qua hoogdringendheid is er een enorm verschil tussen iemand met druk op de borst en iemand met pijn door een verzwikte enkel een week voordien. Naargelang de ernst krijg je een kleurcode toebedeeld die varieert van levensbedreigend tot niet urgent. Daar is telkens een wachttijd aan gekoppeld. Door daar duidelijk over te communiceren, is er meestal ook begrip voor.” Ook als je met de ziekenwagen binnenkomt, doorloop je dezelfde medische triage en krijg je niet automatisch code rood. “Dat geldt eveneens als je doorverwezen bent door de huisarts, al word je dan wel met stip gezien”, benadrukt prof. Hubloue. “Mensen komen niet altijd meteen van de huisarts naar hier, een nieuwe evaluatie blijft dus nuttig. Na die eerste triage volgt een grondiger onderzoek, waarna soms beeldvorming of een bloedanalyse nodig blijkt, wat de verblijfsduur op de spoed verder kan doen oplopen.”

Dit zijn de kleurcodes

ROOD. Acuut levensgevaar, je wordt meteen geholpen

ORANJE. Hoogdringend, je wordt binnen de 10 minuten geholpen

GEEL. Urgent, de arts streeft ernaar je binnen de 60 minuten te helpen

GROEN. Standaard, er volgt hulp binnen de 90 minuten

BLAUW. Niet urgent