Sterke bekkenbodem tegen ongewenst urineverlies

Ruim 90% van de vrouwen tussen 35 en 75 jaar ervaart ooit ongewenst urineverlies. Vandaag is er een waaier aan oplossingen om het weer waterdicht te houden. Alles start bij het sluitstuk: de bekkenbodemspieren.

Ze zijn onzichtbaar en net daarom worden deze spieren vaak vergeten. Weinig vrouwen trainen ze spontaan, terwijl iedereen er baat bij heeft om ze levenslang sterk te houden. “De bekkenbodemspieren zijn uiterst belangrijke spierlagen, omdat zij instaan voor het openen en afsluiten van zowel je vagina, je urinebuis als je endeldarm. We gebruiken ze de hele dag door. Staat er een lange rij aan het toilet, dan zorgen zij ervoor dat je je plas lang genoeg kan ophouden, tijdens een orgasme trekken deze spieren ritmisch samen en bij stoelgang zorgen ze voor een opening. Net als je biceps of kuitspieren, kan je ook je bekkenbodem perfect trainen. Je bent nooit te oud om die spieren aan te pakken en er anders mee te leren omgaan, zelfs als je ze jarenlang hebt verwaarloosd”, verzekert bekkenbodemtherapeut professor Alexandra Vermandel (bekkenbodemkliniek UZA en UA). Een verzwakte bekkenbodem, die zich niet correct op- en ontspant, kan op termijn voor uiteenlopende klachten zorgen, zoals verzakking van je blaas en je baarmoeder en ongewild urineverlies.

Zo moeder...

“De reclame voor inlegkruisjes suggereert dat urineverlies bij het leven hoort, maar niets is minder waar. Die onwetendheid maakt dat vandaag amper één op de vijf vrouwen met incontinentieklachten professionele hulp zoekt. Jammer, want de jongste jaren is de medische interesse toegenomen en is er wetenschappelijke vooruitgang geboekt, waardoor we bijna elk probleem (90%) kunnen oplossen of verbeteren”, benadrukt uroloog professor Stefan De Wachter (UZA en UA).

Waarom je bekkenbodemspieren uit vorm raken, kan verschillende redenen hebben. Zwangerschap en bevalling plegen altijd een aanslag op hun rekbaarheid. “Zo’n 60% houdt het niet droog tijdens de zwangerschap en dit is vaak een voorspeller voor later, maar ook je genen en je lichaamsgestel zijn bepalend. Als je moeder last had van ongewild urineverlies, loop ook jij drie keer meer risico, want dit heeft te maken met zwakker bindweefsel. Verder speelt de collageenaanmaak, die ervoor zorgt dat je huid stevig blijft, een rol. Niet iedereen produceert evenveel van deze stof en dat neemt af met de leeftijd. Daardoor ontstaan er rimpels, maar verzwakt ook de huid rondom je vagina en anus. Tijdens de menopauze daalt je oestrogeenproductie fors, het hormoon dat mee instaat voor de stimulatie van je spieren en bindweefsel en een goede doorbloeding. Andere boosdoeners zijn overgewicht en chronische constipatie, waardoor er te veel druk wordt uitgeoefend op de bekkenbodem. Daarnaast liggen ook diabetes, chronische hoest en roken mee aan de basis.”

Zwakke bekkenbodemspieren spelen een grote rol bij inspanningsgebonden incontinentie, de meest voorkomende vorm bij vrouwen. “Typisch hierbij is dat bij hoesten, niezen, springen of lopen je spieren niet sterk genoeg zijn om de druk in je buikholte op te vangen en je plasbuis hermetisch af te sluiten”, verduidelijkt uroloog prof. Stefan De Wachter. “Vanzelf lost dit probleem niet op. Als je dit hinderlijk vindt, en dat ligt voor elke vrouw anders, zoek je best zo snel mogelijk gespecialiseerde hulp. Deze vorm van urineverlies valt zeer goed aan te pakken, maar hoe langer je wacht, hoe groter de kans dat de klachten complexer worden.”

Kracht en conditie

Bekkenbodemspieren komen altijd het eerst in het vizier bij klachten zoals stress- of inspanningsgebonden urineverlies. Bekkenbodem zou een werkwoord moeten zijn. “Want je kan deze spieren verrassend snel sterker maken en anders leren gebruiken door eraan te werken. Bekkenbodemtherapie brengt bij 60 tot 80% van de vrouwen soelaas, op voorwaarde dat je correct traint. En daarover circuleren misverstanden: tot 50% van de vrouwen spant deze spieren niet correct op, waardoor de inspanning zinloos wordt.” Een lijstje met bekkenbodemoefeningen meegeven voor thuis werkt dan niet. Je moet de oefeningen eerst aanleren van een bekkenbodemspecialist, benadrukt ook de patiëntenvereniging voor bekkenbodemproblemen.

Reken op gemiddeld vijf oefensessies om de kneepjes van het vak te leren en ga bij een erkend bekkenbodemtherapeut, want niet elke kinesitherapeut heeft hiervoor een bijkomende opleiding gevolgd. “We leggen uit hoe die spier werkt en hoe je ze in welke omstandigheden moet gebruiken. De focus ligt zowel op krachttraining om de spier snel fors op te spannen, als op uithouding om die spanning een tijdje vol te houden. Een bekkenbodemspecialist checkt via een manuele vaginale controle of je de juiste spieren oefent. Daarnaast wordt een biofeedbacktoestel ingezet dat visueel weergeeft in welke mate je je spieren samentrekt. Verder controleren we aan de hand van een maandverbandtest hoeveel urineverlies er echt is en hoe dit evolueert na een maand oefenen. Bekkenbodemtraining vergt echt dagelijks huiswerk. Het is de bedoeling dat je dit integreert in je dagelijkse routine. Eens je spieren op niveau zijn, is het een kwestie van ze te onderhouden door een vijftal minuten te oefenen. Lopen, dansen, springen... alles wordt met een stevige bekkenbodem weer mogelijk. Ook je seksleven vaart wel bij krachtige bekkenbodemspieren”, benadrukt prof. Vermandel.

Minimaal invasief

Oefeningen geven het beste resultaat wanneer het nog goed zit met je ondersteunend bindweefsel. Prof. De Wachter: “Wanneer die ondersteuning te veel doorhangt, is training van je bekkenbodemspieren nog steeds een must, maar vaak onvoldoende. Vergelijk het met een tuinslang die op een zachte mat ligt. Als je erop stapt om ze dicht te duwen, geeft dat minder resultaat dan wanneer die slang op een harde ondergrond ligt. Om dat op te lossen is een ingreep aangewezen, maar ook hier moet je vooraf je bekkenbodem oefenen voor een optimaal resultaat en om herval tegen te gaan. Een ingreep zonder training vooraf is uitgesloten.”

Complicaties na bekkenbodemingrepen hebben enkele jaren geleden in het buitenland voor schandalen gezorgd, waarvan de gevolgen zich nu nog steeds laten voelen. “Dat heeft voor veel angst gezorgd en een gebrek aan goede informatie, waardoor veel vrouwen onnodig in de kou zijn blijven staan. Intussen is er heel wat onderzoek gebeurd en beschikken we in gespecialiseerde centra over veel preciezere operatietechnieken dan toen. De ingreep is nu minimaal invasief – via een kleine snede in de vagina – maar zorgt voor een uitstekend resultaat.”

“De meest courante bekkenbodemingreep is die waarbij een klein synthetisch bandje onder het plaskanaal wordt aangebracht. Dat groeit daaraan vast zodat zich een hardere ondergrond vormt, waartegen de bekkenbodemspieren zich efficiënter kunnen opspannen. Maar die ingreep is niet voor iedereen aangewezen. Afhankelijk van de situatie zijn er vandaag verschillende types ingrepen mogelijk”, nuanceert professor De Wachter. “Belangrijk nadien is dat je je bekkenbodem blijft onderhouden, je plashouding verzorgt en constipatie voorkomt via je voeding, zodat je geen onnodige druk uitoefent.”