Trillen en beven heeft vele oorzaken

Van bevende benen tot een tremolo in je stem of handen die trillen als een espenblad. Een tremor uit zich op verschillende manieren, maar betekent zeker niet automatisch dat je parkinson hebt.

Drie opeenvolgende trilaanvallen en de halve wereld sloeg aan het speculeren over de gezondheid van bondskanselier Angela Merkel. In eigen land ontstond er enkele decennia terug gelijkaardige beroering toen koning Albert hevig bevend de eed aflegde. Waarom vinden we een verschijnsel als beven zo angstaanjagend. En is dit iets om je zorgen over te maken?

Vele vormen van beven zijn vervelend maar ongevaarlijk. En er valt vaak wat aan te doen. “Bij tremor beginnen je handen, benen, voeten, hoofd of stem onwillekeurig en ritmisch te bewegen. Omdat je daar zelf totaal geen controle over hebt, kan dat verontrustend zijn”, legt neuroloog dr. Emke Maréchal (ZNA Middelheim) uit. “De ziekte van Parkinson is veruit de bekendste oorzaak van beven, waardoor mensen met tremor al snel vrezen dat ze deze aandoening hebben, terwijl trillen ook een pak andere, vaak onschuldige oorzaken heeft.”

Wat er zich bij het ontstaan van een tremor precies afspeelt in de hersenen, daarover tasten wetenschappers nog grotendeels in het duister. “Vandaag wordt algemeen aangenomen dat het probleem zich onder andere in twee specifieke gebieden situeert: de thalamus in de diepe hersenkernen en de kleine hersenen.”

Essentieel beven

Essentiële tremor is een vrij frequent voorkomende maar ongevaarlijke aandoening, waarbij je aan het beven slaat omdat bepaalde signalen niet goed worden doorgegeven tussen delen van je hersenen. Hier is geen hersenziekte in het spel. “Deze vorm kan met ouder worden verergeren, maar zal niet evolueren richting een aandoening zoals parkinson. Essentiële tremor kan op eender welke leeftijd optreden, zelfs bij kinderen, maar het risico neemt wel toe met ouder worden. In ongeveer de helft van de gevallen is de aandoening familiaal bepaald. Essentieel beven is een actietremor. Het trillen, vooral van je handen en soms ook van je hoofd of je stem, manifesteert zich bij het uitvoeren van een handeling: een glas inschenken, tanden poetsen, soep oplepelen. Dat beven kan toenemen wanneer je je zenuwachtig voelt of onder stress staat. Zodra je je handen laat rusten, stopt het trillen meestal vanzelf.”

Hoe behandelen?

Essentiële tremor definitief genezen kan niet, maar er zijn best wat manieren om het trillen onder controle te houden. “Sommige mensen hebben er weinig hinder van, anderen geven aan dat de tremor hun dagelijks leven en functioneren sterk beïnvloedt. Ook schaamte speelt daarbij een rol. Mensen vinden het gênant dat ze op een feestje geen glas kunnen heffen zonder dat hun hand tekeergaat. Medicatie kan helpen om dat trillen terug te dringen, maar niet iedereen reageert daar even goed op. Soms is het wat zoeken naar de meest geschikte therapie met de minste bijwerkingen.”

Kan het trillen met medicatie onvoldoende worden teruggeschroefd, dan kan diepe hersenstimulatie een optie zijn. “Via een ingreep planten we twee elektroden in de diepe hersenen in, die via elektrische stimulatie het motorische circuit in de hersenen beter moeten doen werken. Dat zorgt vaak voor erg goede resultaten, zowel bij essentiële tremor als bij parkinson, maar niet iedereen komt ervoor in aanmerking.”

Zelf kan je niet zo heel veel ondernemen tegen deze tremor. Je kan starten met uitlokkers, zoals zenuwachtigheid en stress, te vermijden en de inname van koffie en andere cafeïneproducten te beperken. “Alcohol in beperkte mate, heeft vaak een gunstig effect op deze tremor. Zo kan één glaasje op een receptie soms het trillen onderdrukken. Belangrijk om weten is dat dit effect slechts tijdelijk is en zeker niet mag aansporen om dagelijks alcohol te drinken”, benadrukt dr. Maréchal.

Parkinson

Tremor is sterk geassocieerd met de ziekte van Parkinson, hoewel niet iedereen met deze ziekte last heeft van tremor. En omgekeerd zijn lang niet alle vormen van tremor aan parkinson gelinkt. “Een parkinsontremor verschilt van een essentiële tremor, omdat de klachten bij parkinson net opduiken wanneer de handen in rust zijn. Door te bewegen of iets te doen, gaat het trillen vaak weer over. Bij parkinson start het trillen ook meestal langs één kant. Kenmerkend is ook de geldteltremor, waarbij de duim een repetitieve beweging maakt, alsof je bankbiljetten telt. In heel wat gevallen kan de hinder bij parkinsontremor via medicatie worden aangepakt, of in tweede instantie via diepe hersenstimulatie. Bewegen, wat erg nuttig is voor andere parkinsonklachten, heeft op de tremor zelf minder effect.”

Fysiologische tremor

De kou doet je rillen. Het is een reflex om je lichaam te beschermen tegen afkoeling. Ook koorts kan je onvrijwillig doen beven, maar deze vorm van trillen verdwijnt vanzelf zodra je temperatuur normaliseert. Andere fysiologische oorzaken die trillen in gang kunnen zetten zijn stress, nervositeit en (heftige) emoties. “Een belangrijk examen, een sollicitatie, een slechtnieuwsgesprek kunnen je een onvaste hand of knikkende knieën en benen bezorgen. Dat is hinderlijk, maar een volstrekt normale lichaamsreactie. Iedereen heeft het al wel meegemaakt, maar sommigen zijn er gevoeliger voor. In combinatie met een slecht werkende schildklier, cafeïnegebruik of medicatie, kan zo’n fysiologische tremor nog versterken.”

Medicatie en schildklier

Medicatie staat met stip bovenaan het lijstje dat je arts zal checken wanneer je met tremorklachten aanklopt. “Tremor is een mogelijke bijwerking van een hele reeks geneesmiddelen, zoals bepaalde antidepressiva, anti-psychotica, anti-epileptica, sommige hartmedicatie, bepaalde astmapuffers, schildkliermedicatie, enzovoort. Vaak volstaat het om de medicatie te stoppen of te vervangen door een alternatief, om het trillen volledig te doen verdwijnen”, benadrukt dr. Maréchal.

“Een bloedonderzoek is erg nuttig bij tremorklachten om na te gaan of er sprake is van schildklierproblemen – zoals een overactieve schildklier -, maar ook lever- of nierproblemen. Als die aan de basis liggen van de tremor, kan het beven vaak worden opgelost door de onderliggende aandoening te behandelen.”

Angela Merkel-tremor

Het trillen van Angela Merkel past mogelijk in het plaatje van een orthostatische tremor, een meer zeldzame vorm van beven. “Die begint met het zachtjes trillen van de benen en kan omslaan in heviger trillingen, wanneer je een poos stilstaat. Het beven kan worden gestopt door een stukje te wandelen of gewoon te gaan zitten”, licht dokter Maréchal toe. De aandoening is niet gevaarlijk en heeft evenmin een impact op je cognitieve vermogen. “Maar het is wel de minst goed behandelbare vorm van tremor, omdat het succes van de courante medicatie erg wisselend is. Minder rechtop staan helpt, maar is niet voor iedereen haalbaar.”

Ook een dystone tremor, waarbij de spieren onwillekeurig verkrampen, kan aan de basis liggen van het probleem, maar zorgt voor een meer onregelmatige tremor. De hersenen geven verkeerde prikkels door aan de spieren, die abnormaal samentrekken. “Een zeldzamere maar meestal goedaardige vorm. Behalve de armen zijn vaak het hoofd en de hals getroffen. Deze tremor kan verbeteren met medicatie of botoxinfiltraties die de spieren doen ontspannen.”