Verstopte of lopende neus? Kies de juiste spray!

Wij Belgen gebruiken veel te vaak en ook veel te lang ontzwellende neussprays. Maar hoe kies je dan het juiste middeltje dat je vrijuit laat ademen, zonder dat je eraan verslaafd raakt. En wat is er nog terugbetaald?

Je moet er altijd mee puffen en ze lijken sterk op elkaar, maar toch is de ene neusspray beslist de andere niet. Grosso modo zijn er twee grote groepen sprays, die andere werkzame stoffen bevatten en ook anders inwerken op het neusslijmvlies.

‘De eerste grote groep zijn de ontstekingsremmende nasale corticoïden‘, verduidelijkt prof. dr. Philippe Gevaert (UZ Gent), die ook onderzoek heeft gevoerd naar ons neusspraygebruik. ‘Ze zijn bedoeld voor de behandeling van chronische rinosinusitis, allergie, postnasale drip waarbij er te veel slijm vanuit de neusholte in de keel belandt en bij nasale hyperactiviteit. Dat laatste fenomeen komt voor bij mensen met een erg gevoelig reukorgaan dat sterk overreageert op prikkels zoals chloor, rook, airco, warmte- en koudeverschillen enz. Corticoïde sprays zijn veilig en kunnen zonder probleem langdurig worden gebruikt. Er treedt geen gewenning op. Mensen schrikken soms bij het woord corticoïden maar amper 0,2% van de cortisone in de spray belandt effectief in de bloedbaan.’

Belangrijk om weten is dat het effect van dit type sprays maar traag voelbaar wordt. ‘Eerst wordt de onderliggende ontsteking aangepakt, pas nadien ontzwelt de neus. Je moet ze dus minstens 10 dagen gebruiken vooraleer ze maximaal effect hebben en je neus ontzwelt. En daar wringt het schoentje: mensen haken soms te snel af omdat ze denken dat de spray bij hen niet werkt. Voel je na enkele weken toch geen beterschap, dan moet er verder worden gezocht naar andere medische oorzaken van je neusontsteking.’

Neuscyclus

De tweede groep zijn de snel ontzwellende of decongestieve neussprays. Het zijn vooral die sprays die voor problemen zorgen omdat we er veel te veel van gebruiken. Zij bevatten xylometazoline, een stof die de bloedvaatjes in het neusslijmvlies na 5 tot 10 minuten doet vernauwen, waardoor je weer vrijuit kan ademen. Dr. Gevaert legt de werking uit: ‘Decongestieve neussprays zijn uitsluitend bedoeld voor de kortdurende aanpak van een neusverkoudheid en hebben het grote nadeel dat er snel gewenning en verslaving optreedt. Je mag ze dus hooguit tien opeenvolgende dagen gebruiken, zo niet raakt je normale neuscyclus verstoord. Die cyclus zorgt ervoor dat je rechter- en je linkerneusgat afwisselend om de twee tot drie uur ontzwelt. Bij langdurig gebruik slaag je er echter enkel nog in om je neus vrij te krijgen met een spray en ontwikkel je zogeheten rinitis medicamentosa: een neusontsteking door medicatie. Dit gaat meestal ook gepaard met slaapproblemen door een verstopte neus.’

Je kan overmatig gebruik van decongestieve neussprays zelf vrij makkelijk terugschroeven door te starten met corticoïde sprays. Gebruik twee weken lang beide sprays tegelijk, daarna kan je de decongestieve spray stopzetten. Je neuscyclus zal zich dan na een maand tot zes weken herstellen.

En dan zijn er ook nog de zoutwaterneussprays, de derde grote groep. ‘Hiermee kan je je neus spoelen, via een spray of via een neuskannetje. Deze sprays zijn een aanvulling op de twee andere groepen sprays, wanneer je slijmen hebt in de keel of sinusitis. Maar fysiologisch water heeft geen ontzwellend noch een ontstekingsremmend effect. Je kan het ook zelf maken door 9 gram zeezout op te lossen in één liter water.’

Nieuwe terugbetalingsregels

Dat het overmatig gebruik van neussprays grotere proporties aanneemt dan gedacht, blijkt uit onderzoek van de Universiteiten van Gent en Luik bij apothekers. “Maar liefst de helft van de mensen die een ontzwellende spray kochten, bleek een chronische gebruiker. Ze hanteerden het middel al meer dan één jaar”, licht prof. Gevaert toe. Die studie zorgde er mee voor dat de overheid nieuwe regels invoerde om het correct gebruik van neussprays te stimuleren.

Wat verandert er precies? ‘Tot vorig jaar waren veilige corticoïde neussprays enkel verkrijgbaar op doktersvoorschrift. Decongestieve sprays waren al lang vrij te koop. Daardoor kon de apotheker het veiligste middel niet meegeven, wat natuurlijk compleet tegenstrijdig is. Door de nieuwe regeling krijgen corticoïde sprays nu een dubbel statuut: ze zijn nu zowel vrij te krijgen als op voorschrift. Zonder voorschrift zijn ze duurder, met voorschrift blijven ze terugbetaald, al stijgt het remgeld wel licht.’