Voor elke gewrichtspijn een andere aanpak

Stramheid, pijn die je ’s nachts wakker houdt, of eerder pijn bij het opstaan... Gewrichtsklachten komen in vele vormen en kunnen op tal van oorzaken duiden: van ontstekingen tot chronische aandoeningen en minder bekende triggers.

Zolang alles gesmeerd loopt, sta je er zelden bij stil, maar je gewrichten spelen een sleutelrol bij al je bewegingen. Wanneer de soepelheid in het gedrang komt, valt vaak meteen het woord reuma. “Een term die voor verwarring zorgt”, weet reumatoloog prof. Filip De Keyser. “Eigenlijk gaat het om een heel spectrum klachten van het bewegingsstelsel, die elk een specifieke aanpak vereisen.”

Slijtage

Veruit de frequentste oorzaak van gewrichtsklachten is artrose – één op de drie volwassenen kampt ermee. Alles draait rond de conditie van je gewrichtskraakbeen, het beschermlaagje dat onder meer instaat voor schokdemping en afneemt met de leeftijd. Maar niet in gelijke mate. Erfelijke aanleg en overbelasting van je gewrichten bepalen mee de kwaliteit van je kraakbeen en de ontwikkeling van artrose. Als je kraakbeenlaag slinkt, vervormt je bot in een poging om de weggevallen shockdemping te compenseren. Dat zorgt voor uitstulpingen – osteofyten – die aan papegaaienbekken doen denken. Dé signatuur van artrose. Die vergroeiingen kunnen tegen de zenuwbanen tussen je wervels duwen, met uitstralingspijn als resultaat. Artrose aan je handen herken je ook vaak aan de beenderige zwellingen tussen je vingerkootjes.

Typische klachten. Artrose kan al je gewrichten treffen, maar iets vaker de grote dragende scharnieren, zoals je heup en knieën, je rug en ook je handen. “Pijn en stramheid worden het meest gesignaleerd. Anders dan bij artritis (zie verder), verergert de pijn bij belasting en mindert ze bij rust. Opstaan verloopt meestal pijnloos. Maar heel kenmerkend is de startstramheid na lang stilzitten. Door even rond te stappen, ebt die weer weg”, beschrijft dr. De Keyser.

De juiste aanpak. “Verdwenen kraakbeen kan (voorlopig) niet worden hersteld, al zitten er tal van studies in de pijplijn. De nadruk ligt nog vooral op pijnbestrijding via paracetamol of aspirinederivaten. Ook beperkt gebruik van lokale gels en patches kan helpen. Qua preventie kan je overgewicht aanpakken en vaker maar onbelast bewegen – wandelen, licht joggen, fietsen, zwemmen. Dit stimuleert de doorbloeding en zo de voedselvoorziening van je kraakbeen. Voedingssupplementen zorgen voor een wisselend resultaat. Ook je spieren versterken is erg nuttig.”

Ontstekingsreuma

Tweede grote boosdoener van gewrichtsklachten is reumatoïde artritis – 1% van de volwassenen -, waarbij een ontsteking voor pijn zorgt. “Deze auto-immuunziekte kan op elke leeftijd toeslaan, maar treft meer vrouwen, vooral na de menopauze. Bij artritis begaat je afweersysteem een vergissing en verschijnen er foutief reuma-antistoffen in je bloed, met ontstoken gewrichten tot gevolg.”

Typische klachten. Deze gewrichtspijn duikt op in rust, ’s nachts of bij het opstaan. Een uitgesproken lange ochtendstramheid – een tot twee uur -, die niet overgaat door even te stappen, wijst op artritis. Je gewrichtsmembraan scheidt ook vocht af, wat voor gezwollen gewrichten zorgt. Artritis treft iets vaker de perifere gewrichten. Bovendien kunnen zich ook ontstekingsverschijnselen voordoen buiten je gewrichten. Die zogeheten reumaknobbeltjes zijn pijnloos, maar wel hinderlijk bij bepaalde bewegingen. Artrose en artritis kunnen ook samen voorkomen.

De juiste aanpak. Door een snelle diagnose en behandeling kunnen vervormingen van onder meer je hand- en voetgewrichten vandaag worden vermeden. De geneesmiddelen hiervoor zijn in snel tempo geëvolueerd. Naast hulptherapie zoals ontstekingsremmers, die worden ingezet bij opstoten, en een klassieke basistherapie, die het onderliggende mechanisme aanpakt, zijn er nu ook meer vernuftige middelen: doelgerichte biologische therapieën – biologicals – die bepaalde moleculen aanvallen. Die zijn evenwel erg duur en niet voor iedereen geschikt.

Meer ontstekingsreuma

• Stramme rug. Speelt vooral een stramme rug je parten, dan kan dit wijzen op de ziekte van Bechterew (spondylitis ankylosans). Deze vorm van ontstekingsreuma start op jongere leeftijd, treft meer mannen en gaat gepaard met pijn onderaan de rug, aan de overgang tussen het heiligbeen en het bekken. De klachten kunnen uitstralen naar de billen. Bechterew kan je onderscheiden van banale rugpijn doordat de klachten je vooral in de nacht of de vroege ochtend parten spelen. De ochtendstramheid houdt langer dan een uur aan en verdwijnt pas na wat bewegingsoefeningen.
• Psoriasisreuma. Hier gaan de huidletsels van de auto-immuunaandoening psoriasis gepaard met ontstekingen aan gewrichten of ruggengraat. Dat is het geval bij ongeveer een kwart van de psoriasispatiënten “Soms zijn verschillende gewrichten tegelijk aangetast: handen, voeten, grotere gewrichten. Die klachten lijken sterk op die van reumatoïde artritis. In sommige gevallen zijn slechts enkele gewrichten geraakt. Daarnaast kan psoriasisreuma samen gaan met een ontsteking van de ruggengraat, zoals bij Bechterew”, stipt dr. De Keyser aan.

Jicht

Ook jicht geeft gewrichtsontstekingen, maar de aandoening heeft een metabole oorzaak en staat dus los van het immuunsysteem. Door problemen met je stofwisseling komt een te hoge urinezuurconcentratie in je bloed, die daar kristalliseert. Wanneer die urinezuurkristallen in je gewrichten terechtkomen, krijg je acute pijnscheuten, een van de ergste vormen van gewrichtspijn. Urinezuur is een afbraakproduct van je lichaamscellen. Bij dat proces komt de stof purine vrij, die wordt omgezet in urinezuur. Daarnaast vind je purine ook in sommige voeding, zoals vlees en schaaldieren. Alcohol kan een aanval uitlokken omdat die de oplosbaarheid van urinezuur in het bloed vermindert. Net zoals bij cholesterol, dat deels via je voeding maar grotendeels door je lichaam wordt aangemaakt, kan je ook jicht deels beïnvloeden door je dieet aan te passen.

Typische klachten. De klachten zijn goed herkenbaar omdat de eerste opstoot van jicht zich heel vaak in je grote teen manifesteert. Die raakt ontstoken, ziet rood en gezwollen, voelt pijnlijk en warm aan, en je kan lichte koorts maken. “We tasten nog steeds in het duister waarom jicht in de grote teen start, maar als de ziekte chronisch wordt, kunnen de klachten zich in alle gewrichten voordoen.”

De juiste aanpak. Vandaag is er een waaier aan efficiënte behandelingen. “Acute opstoten pakken we aan met ontstekingsremmers, cortisonepreparaten en eventueel colchicine. Om nieuwe aanvallen te voorkomen is er urinezuurverlagende medicatie.”

Spierreuma

Deze vorm van reuma treft bijna uitsluitend 60-plussers. Niet je gewrichten maar je spieren eromheen zijn ontstoken. Je ervaart vooral ontstekingspijn rond de schouders en de bekkengordel. De klachten lijken sterk op of overlappen met gewrichtspijn zoals bij artritis, wat voor verwarring zorgt. Een onderzoek bij de reumatoloog kan opheldering geven. De pijn is er vaak ’s nachts en bij het ontwaken, en gaat gepaard met lange ochtendstramheid, waardoor het lastig is om je heup of schouders te bewegen. De enige efficiënte behandeling is een cortisonetherapie van één tot twee jaar, waarna er een goede kans is dat je van je spierreuma af bent.

Wekedelenreuma

Ook de vele weke weefsels rond je gewrichten, zoals pezen, gewrichtsbanden, slijmbeurzen, kunnen voor pijn rond het gewricht zorgen. Vaak is dat het gevolg van overbelasting. Het kan banaal beginnen, maar ook uitgroeien tot een chronische klacht. “De klachten gaan van peesontstekingen zoals golfersen tenniselleboog, ontstoken kapsel of slijmbeurs, tot rsi-klachten zoals muisarm, en carpaletunnelsyndroom. Bij deze zeer diverse groep aandoeningen komt het erop aan zo snel mogelijk de correcte oorzaak te vinden.”

Fybromyalgie

Worden er toch geen specifieke oorzaken gevonden voor de spierpijn of gewrichtsstijfheid, dan kan het om fybromyalgie gaan, wat als eens samen gaat met CVS. Hier heeft nog geen enkele medicatie zijn effect bewezen. Multidisciplinaire revalidatie, met kinesitherapie en psychologische hulp, is wel een mogelijke strategie.