Wat mogen we verwachten van de nieuwe medicatie tegen alzheimer?

Na tal van tegenslagen kwam er deze week hoopgevend nieuws over de zoektocht naar een medicijn tegen de ziekte van Alzheimer. De Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit FDA zette voor het eerst in jaren nog eens het licht op groen voor een nieuw middel tegen de hersenziekte. Wat betekent dit nieuws voor mensen met alzheimerdementie?

“Het is lang geleden dat een nieuw geneesmiddel tegen alzheimer de markt heeft gehaald. Zonder twijfel is dit een belangrijke stap vooruit. Bovendien grijpt dit nieuwe middel in op het onderliggende ziekteproces zelf. Anders dan de huidige medicatie doet het dus niet aan louter symptoombehandeling maar slaagt het erin de achteruitgang te vertragen”, licht alzheimerspecialist prof. Dr Sebastiaan Engelborghs (UZ Brussel, VUB en UAntwerpen) toe. Deze goedkeuring geeft alvast het signaal dat het mogelijk is om aan de hersenschade door alzheimer iets te doen.

Zo werkt het

Aducanumab, zoals de nieuwkomer heet, is een antistof die zich bindt aan het amyloïd-eiwit. Van de ziekte van Alzheimer is bekend dat ze gekenmerkt wordt door een stapeling en samenklontering van de eiwitten amyloïd en tau in de hersenen. Het nieuwe geneesmiddel slaagt erin om die eiwitkluwens van amyloïd flink ‘weg te wassen’ uit het brein. Uit de onderzoeken is gebleken dat de achteruitgang van het denkvermogen en het dagelijks functioneren van mensen die behandeld worden sterk vertraagd in vergelijking met de niet-behandelde groep. “We hadden misschien gehoopt op een sterker effect omdat het middel erin slaagt de eiwitkluwens weg te halen maar de ziekte is veel complexer dan vroeger vaak werd gedacht. Naast de eiwitkluwens spelen nog andere factoren een rol.”

Het middel is wel alleen werkzaam bij mensen die zich nog in een eerste beginfase van de ziekte van Alzheimer bevinden. “Wanneer we over dit soort medicatie gaan beschikken, zal ook het belang van een vroege opsporing van alzheimer nog toenemen.”

Aan de nieuwe behandeling zijn ook wat nadelen verbonden. “Het is geen tabletje dat je zomaar slikt maar een maandelijkse behandeling waarbij het medicijn in het ziekenhuis via een infuus in de bloedbaan wordt gebracht. Een beetje vergelijkbaar met een kankerbehandeling maar dan met minder zware bijwerkingen. Een van de mogelijke neveneffecten die bij sommige patiënten opduikt, is hoofdpijn of duizeligheid door het optreden van zwelling in de hersenen rond de bloedvaten. Via MRI’s van de hersenen wordt die tijdig opgespoord.”

Ook bij ons?

De uitspraak van de FDA maakt behandelingen in de VS alvast mogelijk, al zijn er ook hier voorwaarden aan gekoppeld. Zo moet het bedrijf Biogen nog bijkomende studies uitvoeren om de werkzaamheid te bevestigen. Ook aan de Europese evenknie, de EMA, is een goedkeuring gevraagd om het middel in Europa en dus ook in ons land op de markt te brengen. “De EMA heeft tot nu toe nog geen uitspraak gedaan en volgt zeker niet automatisch de besluiten van het FDA. Alleen in studieverband konden we tot nu toe mensen hiermee behandelen maar we hopen dat die goedkeuring ook hier volgt, of dat we minstens de mogelijkheid krijgen om meer mensen te behandelen volgens studieprotocols”, zegt prof. Engelborghs.

Nog meer medicatie?

Met de doorbraak van aducanumab lijkt de behandeling van alzheimer eindelijk naar een hogere versnelling te schakelen. “Er zitten op korte termijn nog andere gelijkaardige behandelingen in de pijplijn, die eveneens inwerken op dat amyloïd-eiwit in de hersenen. Die piste leek enkele jaren terug nochtans op een dood spoor te zitten na het afhaken van grote spelers zoals Pfizer. De nieuwe studies met antistoffen tonen nu aan dat hier wel degelijk potentieel in zit. Daarnaast verwachten we de komende jaren ook wel wat van de onderzoeken naar middelen die inwerken op het tau-eiwit.”