Wat te doen bij een noodgeval?

Een epilepsieaanval, een hartinfarct, een beroerte, een paniekaanval... Hoe herken je ze en met welke handelingen red je levens?

EEN HARTAANVAL

Een hartaanval of hartinfarct is oorzaak nummer één van plotse dood bij volwassenen en doet zich doorgaans voor wanneer een van de bloedvaten die het hart van bloed voorzien – de kransslagaders – verstopt raakt door een bloedklonter. Een hartaanval komt bij mannen het vaakst voor rond 55 jaar, bij vrouwen is dat rond 65 jaar. Een te hoge cholesterol, diabetes, hoge bloeddruk, roken en stress zijn belangrijke risicofactoren, zeker wanneer die samen voorkomen.

• Herkennen. Een hartinfarct zorgt plots voor felle pijn in het midden van de borstkas, alsof daar een schroef wordt aangespannen. Die beklemmende pijn kan uitstralen naar de kaak, linkerschouder, linkerarm en beide polsen. De patiënt voelt zich slecht, begint te zweten, is misselijk, braakt... Bij vrouwen verloopt een hartinfarct soms atypisch, met symptomen zoals vage pijn op de borst, misselijkheid, vermoeidheid, kortademigheid, opvliegers.
• Handelen. Dit is een noodgeval: bel meteen de hulpdiensten. Het risico op overlijden is groot, elke minuut telt. Van de patiënten die tijdig het ziekenhuis halen, sterven er weinig: nog geen 5%. Heeft de patiënt een hartstilstand, geef dan hartmassage (zie verder) terwijl je op hulp wacht.

EEN ANGSTAANVAL

Een angst- of paniekaanval is een uiting van een angststoornis en kan zich één tot twee keer in een leven voordoen, maar evengoed geregeld optreden. Vooral jonge mensen (min 45 jaar) hebben er last van en zo’n aanval komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

• Herkennen. Een paniekaanval doet zich vaak voor in een stresssituatie, waarbij de betrokkene almaar angstiger wordt, hartkloppingen krijgt, begint te zweten en te trillen, duizelig wordt, verkrampt, pijn heeft in de borststreek... De patiënt heeft het gevoel dat er ernstig en acuut gevaar dreigt en verkeert in doodsangst. Vaak zal hij ook hyperventileren, d.w.z. zeer gejaagd ademhalen, wat de indruk versterkt niet correct te kunnen ademen.
• Handelen. Een paniekaanval gaat gepaard met hevige lichamelijke symptomen, waardoor de angst van de betrokkene en zijn omgeving nog toeneemt. Uiteraard bel je bij twijfel de hulpdiensten. Maar als zoiets zich al eerder heeft voorgedaan en/of de hulpdiensten zelf aangeven dat het om een paniekaanval gaat, kan je de betrokkene met eenvoudige ingrepen helpen. Stuur omstaanders weg, zodat jullie alleen zijn in een rustige omgeving. Moedig de betrokkene vervolgens aan om zich te concentreren op zijn ademhaling: lang en diep in- en uitademen, vier tellen in, zes tellen uit.

EEN BEROERTE

Een beroerte of CVA (cerebrovasculair accident) treedt op wanneer een slagader in de hersenen verstopt raakt. Het risico op een CVA is het grootst bij 65-plussers met een cardiovasculair risico: te hoge cholesterol, obesitas, hartritmestoornissen, roken...

• Herkennen. Typisch voor een CVA is plotse spierzwakte of gevoelloosheid in een deel van het lichaam. Vaak gaat dit gepaard met spraakproblemen en een verstoord gezichtsvermogen.
• Handelen. Als de patiënt tijdig het ziekenhuis haalt, kan hij met de huidige behandelingen doeltreffend worden verzorgd. Terwijl je wacht op de hulpdiensten, noteer je minuut per minuut welke symptomen de patiënt heeft. Bij een hartstilstand pas je hartmassage toe.

EEN EPILEPSIEAANVAL

Epilepsie is een ziekte die bij kinderen en jongeren vrij vaak voorkomt. Ook al worden zij voor de aandoening behandeld, toch kunnen ze een toeval krijgen.

• Herkennen. Bij een epilepsieaanval verliest de patiënt plots het bewustzijn, valt neer, krijgt stuiptrekkingen, schudt heftig met armen en benen, stopt met ademen en loopt min of meer blauw aan. Urineverlies en tongbijten komen voor. Een aanval duurt doorgaans vijf tot tien minuten.
• Handelen. Bel de hulpdiensten. Zorg dan voor een veilige omgeving, schuif meubels en voorwerpen waaraan de patiënt zich kan verwonden opzij. Raak de patiënt zo weinig mogelijk aan. Je mag hem wel op de zij draaien, een handdoek onder het hoofd leggen om letsels te voorkomen, zijn bril wegnemen, maar stop niets in zijn mond.

EEN ASTMA AANVAL

Astma is een veel voorkomende ziekte die aan een opmars bezig lijkt. Bij astma zijn de luchtwegen chronisch ontstoken, wat geregeld tot aanvallen leidt. Die doen zich meestal ’s nachts, in de vroege ochtend of bij inspanningen voor. Omdat de behandeling er fors op vooruitgegaan is, komen ernstige en levensbedreigende aanvallen nu minder vaak voor dan vroeger. Wat niet wegneemt dat ze zich soms nog voordoen, zeker als de patiënt niet altijd trouw zijn behandeling volgt.

• Herkennen. Wie een astma-aanval krijgt, is buiten adem, heeft een drukkend gevoel in de borststreek, hoest en haalt piepend adem. Bij een ernstige aanval raakt de betrokkene in ademnood: normaal ademen lukt dan niet meer. Dat symptoom gaat soms gepaard met overvloedig zweten. De patiënt is onrustig en kan niet meer praten.
• Handelen. Bel de hulpdiensten. Een patiënt die een astma-aanval doormaakt, kan doorgaans makkelijker ademhalen in zittende of staande houding, met het bovenlichaam wat voorovergebogen. Heeft hij of zij een inhaleertoestel (puffer) bij, dan geef je die in afwachting dat de hulpdiensten eraan komen. Doorgaans kunnen de hulpdiensten een ernstige en acute astma-aanval ter plekke verzorgen: het komt zelden voor dat de patiënt naar de spoed wordt gebracht.