Wees lief voor je nieren

Nieraandoeningen komen veel voor, maar verlopen veelal pijnloos. Het is dus belangrijk dat je zorg draagt voor je nieren, zeker bij hoge bloeddruk of diabetes type 2. Dat doe je door te drinken en nog eens drinken.

Nierklachten? Die hoor je maar zelden en daar is een reden voor. “Nieraandoeningen verlopen pijnloos en zijn daarom erg verraderlijk”, zegt professor Eric Goffin, diensthoofd nefrologie, UZ Saint-Luc in Woluwe. Want al kunnen je nieren ziek zijn zonder dat je het merkt – althans in het begin -, ze zijn wel degelijk van cruciaal belang voor de goede werking van je lichaam.

Je beide nieren liggen achteraan in je buikholte, ter hoogte van je onderste twee ribben. Aan elke kant van je ruggenwervels ligt een nier: je rechternier ligt onder je lever en iets lager, onder je milt, ligt je linkernier. Elke nier meet gemiddeld 12 cm en heeft de vorm van een grote boon. Bovenop je nieren liggen je bijnieren, die deel uitmaken van je endocriene systeem (hormoonstelsel). Wat je nieren doen? Héél veel! Als onderdeel van je urinewegstelsel filteren ze afvalstoffen uit je bloed, die vervolgens worden afgevoerd via de urine die je nieren produceren. Daarnaast zorgen je nieren ook dat het gehalte aan water en mineralen in je lichaam optimaal blijft.

Urinefabriekjes

De belangrijkste functie van je nieren is dus om schadelijke stoffen uit je bloed te filteren en daar urine mee te produceren. Elke minuut krijgen je nieren 1,2 liter bloed te verwerken, wat neerkomt op ongeveer een kwart van je totale bloedvolume. Een luizenleventje is voor deze organen dus niet weggelegd! Wanneer je bloed via je nierslagader je nieren binnenkomt, loopt het door de nefronen, filterunits die het ontdoen van afvalstoffen zoals ureum, creatinine en resten van geneesmiddelen. Via die filtering wordt tegelijk ook het water- en ionengehalte (natrium, kalium, calcium...) in je bloed gecontroleerd en in evenwicht gehouden. Als alles loopt zoals het moet, zijn bepaalde stoffen (glucose, eiwitten, rode bloedcellen, witte bloedcellen, gal) dus niet in je urine terug te vinden.

Dat filteren is overigens niet de enige essentiële taak van je nieren. Ze scheiden ook drie substanties af die cruciaal zijn voor je gezondheid: 1. renine, een enzym dat je bloeddruk helpt te regelen, 2. erytropoëtine (EPO), een hormoon dat de aanmaak van rode bloedcellen in je beenmerg stimuleert en 3. ze zetten vitamine D om in zijn actieve vorm.

Hoge bloeddruk en diabetes

Een gezonde levensstijl kan tal van nieraandoeningen voorkomen. Voldoende water drinken en je zoutopname beperken door te sporten en gezond te eten, zijn twee reflexen waar je nieren veel baat bij hebben. “De twee grootste vijanden van je nieren zijn diabetes type 2 en hoge bloeddruk”, licht professor Eric Goffin toe. “Die zijn verantwoordelijk voor circa 50% van alle gevallen van nierinsufficiëntie. De overige 50% is te wijten aan infecties, ontstekingsziekten, erfelijke aandoeningen, de toxiciteit van bepaalde geneesmiddelen...” Dat betekent dat nierinsufficiëntie bij de helft van de patiënten te maken heeft met levensstijl en dus vermeden kan worden.

In België lijden vandaag ongeveer 13.000 mensen aan nierinsufficiëntie. Bij die aandoening worden de nefronen, de filterunits van je nieren, geleidelijk maar onomkeerbaar vernietigd. De diagnose nierinsufficiëntie wordt gesteld via creatinineklaring. Creatinine is een afbraakproduct van creatine, een bouwsteen van je spieren. Wanneer je nieren niet meer correct functioneren, neemt het creatininegehalte in je bloed toe. Om zicht te krijgen op de zuiveringscapaciteit van je nieren wordt het creatininegehalte van je bloed dus vergeleken met dat van je urine.

De voornaamste complicaties van nierinsufficiëntie spelen zich af in je hart en bloedvaten: kransslagaderaandoeningen, hartfalen, enz. Door de gebrekkige calciumabsorptie kunnen tevens botaandoeningen optreden. En ook ondervoeding is een vaak geziene complicatie, omdat patiënten door de opstapeling van afvalstoffen in het lichaam nog amper eetlust hebben. Bij mensen jonger dan 45 komt nierinsufficiëntie zelden voor, bij 65-plussers is het een frequentere aandoening. In eerste instantie zijn er weinig of geen symptomen. Al zijn er wel een aantal voortekenen die een belletje moeten doen rinkelen: vaak moeten plassen (vooral ’s nachts), een slechte smaak in je mond, gebrek aan eetlust, misselijkheid, ademnood, aanhoudende jeuk, nachtelijke krampen, gezwollen oogleden en/of enkels...

Opmars afremmen

Gelukkig is er ook goed nieuws. Door in een vroeg stadium een behandeling te starten, kan de verdere opmars van nierinsufficiëntie worden afgeremd en soms zelfs een halt toegeroepen. “Daarom raad ik aan geregeld op controle te gaan bij je huisarts om je bloeddruk te meten, je bloed te laten checken en ook je urine. Wat ook de oorzaak is van je nierinsufficiëntie, via een goede opvolging kan je vermijden dat de aandoening snel verergert”, benadrukt professor Eric Goffin. “Je kan de opmars van de ziekte afremmen door je zoutconsumptie te beperken, te stoppen met roken, je bloeddruk en je gewicht onder controle te houden en bepaalde geneesmiddelen te nemen.” Bij hypertensie, zowel oorzaak als gevolg van nierinsufficiëntie, zijn bloeddrukverlagende middelen aangewezen. Bloedarmoede, een gevolg van de daling van je aantal rode bloedcellen, kan je bestrijden door een synthetische vorm van erytropoëtine in te nemen. Kunnen je nieren, ondanks een dieet en medicatie, hun zuiverende rol niet meer vervullen, dan kan dialyse of een niertransplantatie nog uitkomst bieden.

Dialyse en transplantatie

Dialyse is een filterproces waarbij de afvalstoffen in je bloed worden gescheiden van de stoffen die onontbeerlijk zijn voor de goede werking van je organisme. “Vandaag zetten we meer en meer in op thuisdialyse. In plaats van patiënten drie keer per week gedurende vier uur naar het ziekenhuis te laten komen, leren we hen hoe ze de dialyse thuis kunnen doen. Daardoor kunnen ze de behandeling niet alleen makkelijker combineren met hun dagtaak, ze kunnen ze zich ook vaker dialyseren.”

Voor patiënten met terminaal nierfalen, die voor het overige nog een goede levensverwachting hebben, is er nog de niertransplantatie. Vandaag is het ongeveer drie jaar wachten op een donornier. Soms is die afkomstig van een overleden donor. Maar ook bij leven kan iemand een nier afstaan, want we kunnen allemaal leven met één nier! “In België gaat het bij ongeveer 10% van de transplantaties om een nier van een levende donor. En we proberen dat percentage omhoog te krijgen, want deze transplantaties leveren prima resultaten op. Er bestaat trouwens zoiets als een uitwisselingsprogramma tussen levende donoren. Stel dat je een nier wil schenken aan je partner, maar een match is helaas niet mogelijk, dan kan je een nier afstaan aan een andere patiënt in het programma. In ruil krijgt je partner dan een nier van een andere donor.”