Wondzorg: van kippenei tot koud plasma

Twee veelbelovende behandelingen voor mensen met chronische wonden: een wondhelend middel uit eierschaal en een pleister met koud plasma.

Chronische wonden zijn pijnlijk en mensen die ermee te maken krijgen, kunnen zich niet vrij bewegen. Wereldwijd zijn er zo’n 20 miljoen mensen met chronische wonden. Omdat vooral mensen op hogere leeftijd ermee kampen, zorgt de vergrijzing voor een gestage toename van het aantal patiënten. Ook komt diabetes veel vaker voor: 15 tot 25% van alle diabetes-patiënten krijgt chronische wonden aan de voeten, de zogenaamde diabetische voet. Maar de meest voorkomende chronische wonden zijn doorligwonden aan de stuit en de hiel (80% van alle gevallen), en beenzweren. Een chronische wond is een serieuze zaak: niet zelden leiden onbehandelde of slecht genezende wonden noodgedwongen tot de amputatie van ledematen.

De behandeling van chronische wonden duurt vaak lang en daarbij is het maar zeer de vraag of die wonden helen. Dat gebeurt in minder dan de helft van de gevallen. Artsen dienen daarom geregeld antibiotica toe en patiënten moeten, waar mogelijk, wonddruk voorkomen, wat meestal betekent dat ze aan het bed of de bank gekluisterd zijn. De roep om een adequaat middel tegen chronische wonden is dus groot. Twee veelbelovende behandelmethoden staan nu op het punt om door te breken.

Pleister onder stroom

In Eindhoven (Nederland) hebben onderzoekers van het bedrijf Plasmacure, in samenwerking met artsen en de Technische Universiteit in die stad, een pleister met koud plasma ontwikkeld. Algemeen directeur Bas Zeper: “Dit koud plasma – een hoogenergetisch gas met geladen deeltjes, die ionen heten – zit in de pleister die op de wond wordt gekleefd. Aan de pleister zit een elektriciteitsdraadje vast. Met een druk op een knop ontstaat door een gasontlading koud plasma die de schadelijke bacteriën in de wond doodt. Daarnaast stimuleert koud plasma de celgroei en een betere doorbloeding.” De pleister is flexibel en sluit de hele wond af. De behandeling, die per sessie één minuut in beslag neemt, is pijnloos.

In het VU Medisch Centrum in Amsterdam werd deze zomer een proef met de pleister afgerond, waaraan 20 diabetespatiënten van 60 en ouder deelnamen. Bas Zeper: “We kozen voor deze groep omdat diabetische voetwond van alle chronische wonden het moeilijkst te behandelen is omdat de bloedsuikerwaarden continu hoog zijn. We konden niet enkel aantonen dat de behandeling pijnloos is en patiënten geen last hebben van bijwerkingen, de wonden van een aantal onder hen genazen ook binnen de paar weken. Bij anderen hadden we de behandeling nog even willen verderzetten, maar vanwege de strikte regels bij dit soort proeven, kon dit niet.”

Het voordeel van de koudplasmabehandeling is volgens Bas Zeper dat ze, anders dan bij antibiotica, álle schadelijke bacteriën te lijf gaat, dus ook de resistente. Vandaag wordt de behandeling, in dit vroege stadium, nog door specialisten uitgevoerd. Maar straks zullen patiënten de pleister thuis zelf kunnen bedienen. Bas Zeper: “Het is per slot van rekening een simpele handeling. Er is maar één knopje aan de pleister verbonden. Er kan dus niks misgaan.” De pleister komt in 2020 op de markt.

Verband van eierschaal

Vanuit Noorwegen komt een heel ander middel tegen chronische wonden, op basis van het flinterdunne membraan dat aan de binnenkant van de schaal van een kippenei zit. De genezende werking van dit vliesje is al honderden jaren bekend in de oosterse geneeskunst, maar er was nog nooit wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de grootschalige toepasbaarheid ervan. Het Noorse biotechnologiebedrijf Biovotec deed dat als eerste, samen met onderzoeksinstituut Nofima. Ralf Schmidt, CEO van Biovotec: “Tijdens ons laboratoriumonderzoek troffen we in de eiervliesjes inderdaad cellen aan die de opbouw van moleculaire structuren rond een wond bevorderen. De Chinezen hadden het dus bij het rechte eind. Dat er dergelijke cellen in het vliesje zitten, is op zich best logisch. In een ei bevinden de twee eiermembranen zich rond het eiwit, waar ze het binnenste deel waarin het kuiken groeit beschermen tegen bacteriële aanvallen van buitenaf. Natuurlijk is daarmee niet meteen gezegd dat ze wonden kunnen genezen. Maar het onderzoek in het lab en de tests op ratten met diabetes zijn dermate veelbelovend gebleken, dat we de techniek ook zijn gaan toepassen op patiënten.”

Dit wondgeneesmiddel ziet er heel anders uit dan een gewoon verband. Het is een transparante folie die bestaat uit cellulose – die zorgt voor de omstandigheden waarin de wond kan genezen – en het actieve materiaal uit het eivlies. Wanneer het verband op de wond wordt aangebracht, verandert het in een soort gel die twee tot vier dagen inwerkt. Na vijf tot acht behandelingen is de wond, als alles goed gaat, genezen.

Hoewel dun en transparant, zijn eiermembranen verrassend sterk. Ze bestaan deels uit keratine, een eiwit dat ook een belangrijk bestanddeel is van ons haar en onze nagels. In de voedingsindustrie – waar eieren worden verwerkt in bijvoorbeeld kroketten, lasagne of ijs – belanden de vliesjes meestal, samen met de eierschaal, bij het afval. Een deel van het Noorse onderzoek richt zich dan ook op het efficiënt inzamelen en verwerken van eierrestanten.

Ralf Schmidt: “Hiervoor zijn we een samenwerking aangegaan met een groot voedingsmiddelenbedrijf, dat voor ons de vliesjes verzamelt. Ook de hygiëne is een essentieel aandachtspunt bij de ontwikkeling van dit opzienbarende verband. Eierschalen zitten vaak vol bacteriën en kunnen salmonella bevatten. De eiermembranen worden daarom, nadat ze in de fabriek van de schaal worden gescheiden, schoongemaakt en vermalen. De werkzame bestanddelen worden uit het poeder gefilterd en verder verwerkt.”

Het kippeneiverband zal volgens Schmidt rond dezelfde tijd voor patiënten beschikbaar zijn als de koudplasmapleister. Beide middelen moeten de genezing van chronische wonden verbeteren en bespoedigen, waardoor amputatie kan worden voorkomen en patiënten sneller weer op de been zijn.