Zorgen om zona

Kreeg je ooit waterpokken? Dan ben je levenslang drager van het varicella zoster virus. Met de jaren stijgt de kans dat deze geniepige gast je opzadelt met zona of gordelroos. Voorkomen is mogelijk!

“Zona ontstaat doordat het varicella virus opnieuw geactiveerd wordt in het lichaam. Sinds je als kind de waterpokken doormaakte is dat sluimerend aanwezig gebleven in de zenuwknopen rond het ruggenmerg. Jarenlang ondervind je daar geen enkele hinder van tot je immuunsysteem verzwakt raakt, waardoor het virus kans ziet om zich weer een weg te banen naar de huid”, vertelt huisarts dr. Anouk Buelens-Terryn.

Blaasjes, jeuk en pijn

Gordelroos kan je makkelijk herkennen aan de typische huiduitslag met rode bobbeltjes die al snel evolueren tot blaasjes gevuld met vocht. Die pijnlijke blaasjes kunnen overal op je lichaam opduiken maar het vaakst zie je ze ter hoogte van de buik, borst, rug of soms in het gezicht. En opvallend: zona treft (bijna) altijd slechts één zone of deel van je lichaam, langs het verloop van een zenuwbaan. Na verloop van tijd gaan die blaasjes opdrogen, vormen er zich korstjes en dooft de huiduitslag stilaan uit. “De zone waar de huiduitslag zich vertoont, kan de dagen vooraf al branderig of pijnlijk aanvoelen. Je kan je ook al vermoeid voelen of onwel. Bij gezonde mensen duurt zo’n vervelende zona-episode gemiddeld 2 à 3 weken.”
Wanneer je zona hebt, kan je de ziekte niet aan anderen doorgeven. Alleen het vocht in de zonablaasjes is besmettelijk voor mensen die nooit waterpokken doormaakten.

Behandeling?

Naar schatting krijgt een op de vier à vijf volwassenen ooit met zona af te rekenen. Twee op de drie zona’s manifesteren zich bij 65-plussers. In de meeste gevallen verloopt de ziekte relatief onschuldig maar vanaf 60 jaar neemt de kans op ernstige complicaties en zelfs ziekenhuisopname toe.
Een behandeling is in de meeste gevallen eigenlijk niet nodig. “Gewoon uitzieken en vooral niet krabben aan de blaasjes om infecties te vermijden. Ontsmetten hoeft niet – tenzij je een blaasje zou hebben opengehaald – en je verder wassen met water en zeep volstaat.” Bij pijn werkt paracetamol het best. “Doet de zona zich voor ter hoogte van je gezicht, dan raadpleeg je best altijd zo snel mogelijk een dokter, ook als je verder gezond bent. Hierbij kan de zona immers de aangezichtszenuw aantasten en kwalijke complicaties geven aan je ogen, gehoor of evenwicht. Deze ernstigere zona zien we vaker bij 60-plussers en in dit geval wordt meestal een antivirale therapie opgestart om de infectietijd in te korten. Zo’n behandeling, die best binnen de twee à drie dagen opgestart wordt, kan ook nodig zijn bij een heel pijnlijke uitgebreide zona of bij een verstoorde immuniteit of andere chronische aandoeningen.”

Hardnekkige zenuwpijn

De grootste angst van artsen bij zona is dat de ziekte uitmondt in een intense chronische zenuwpijn (post-herpetische neuralgie) die een soort branderig, prikkelend gevoel geeft waartegen geen efficiënte behandeling bestaat. Die zenuwpijn komt gemiddeld bij 10 tot 30% van de zona-patiënten voor. “De kans dat die pijn nog maanden- tot zelfs jarenlang blijft nazinderen nadat de infectie voorbij is, stijgt sterk met de leeftijd en dit kan een grote impact hebben op de levenskwaliteit. Bovendien kan de ziekte zich altijd nog herhalen, tenzij je je laat vaccineren.”

Vaccineren?

Voorkomen is beter dan genezen, zeker bij zona en post-herpetische zenuwpijn. Dat is vandaag mogelijk dankzij een vaccin (Shingrix) dat meer dan 95% van de gevallen van gordelroos en meer dan 90% van de zona-gerelateerde zenuwpijn kan voorkomen. Vaccinoloog prof. Pierre Van Damme (Universiteit Antwerpen): “Het gaat om een niet-levend vaccin waarvan je twee doses nodig hebt met twee maanden tussentijd. Intussen is al aangetoond dat dit al minstens tien jaar bescherming biedt en mogelijk nog langer want de studies lopen nog. Zowel voor wie ooit waterpokken en zona opliep als voor wie gespaard bleef van zona, is dit interessant omdat het je immuniteit tegen het varicella zoster virus weer optimaliseert.”
De conditie van het immuunsysteem speelt immers een cruciale rol bij het uitbreken van zona. “Wanneer dat veroudert of verandert door ziekte stijgt het risico aanzienlijk. Maar we zien tegelijk dat grootouders of kinderartsen die frequent contact hebben met (klein)kinderen met windpokken, er doorgaans wat beter tegen bestand zijn omdat hun immuniteit regelmatig wordt gestimuleerd door blootstelling aan dit virus. De Hoge Gezondheidsraad adviseert vaccinatie voor alle 60-plussers en zeker voor wie kampt met een verstoorde immuniteit.” Keerzijde van het verhaal is dat dit jammer genoeg nog steeds niet terugbetaald wordt en alles samen zo’n 340 euro kost ... ●