Alain Hubert: ‘Je moet jongeren doen dromen’

De ontdekkingsreiziger, die onlangs een prijs kreeg voor zijn uitzonderlijke bijdrage aan het poolonderzoek, gaat elk jaar naar Antarctica. Hij praat uitvoerig over zijn leven en verklapt een groot project.

Daags na de inhuldiging van een tentoonstelling over de 125ste verjaardag van de overwintering van de driemaster ‘Belgica’ op Antarctica ontvangt Alain Hubert (70) ons in Brussel, in het gebouw van de Internationale Poolstichting (International Polar Foundation, IPF). In 2002 richtte hij deze stichting op samen met zijn vrouw, waarna hij op de Zuidpool de enige wetenschappelijke zero-emissie poolbasis bouwde, de revolutionaire Prinses Elisabethbasis.

Je hebt de prestigieuze Belgica-prijs ontvangen voor jouw bijdrage aan het poolonderzoek. Wat betekent dat voor jou?

Het is een eer en een voorrecht om te hebben kunnen bijdragen aan de traditie van de Belgische poolexploratie en het internationale poolonderzoek, opgestart door Adrien de Gerlache, en om wetenschappers te kunnen helpen genieten van een platform om hun verschillende onderzoeksdomeinen in het poolgebied uit te breiden. Dat ik deze erkenning van de Académie royale de Belgique krijg is voor mij ook een aanmoediging om verder te doen.

De Poolstichting werd opgericht als een platform tussen de maatschappij en de wetenschap met als doel om aan het publiek en aan de autoriteiten uit te leggen hoe belangrijk poolonderzoek is om de klimaatverandering te begrijpen zodat we doeltreffender actie kunnen ondernemen om die verandering tegen te gaan. Dankzij poolonderzoek en het geheugen van het ijs – we hebben de CO2-concentratie in de luchtbellen in de kernen geregistreerd – kennen we de oorzaak van het probleem: het is antropogeen en wordt vooral veroorzaakt door de ontginning van fossiele brandstoffen. Het thermodynamische evenwicht van onze planeet is fragiel: wij zijn hier als gasten en om te kunnen blijven moeten we ons gedrag met betrekking tot energie veranderen! Mijn generatie is groot geworden in een wereld zonder grenzen, waar alles mogelijk was in een groeiende westerse maatschappij. Maar vandaag kennen we de limieten van het systeem en weten we dat wij zowel de oorzaak als de oplossing van het probleem zijn. We staan tegenover onszelf! Alleen als we het allemaal samen doen, kunnen we efficiënt zijn. We zouden bijvoorbeeld regionale en gemeentelijke besturen verantwoordelijk kunnen maken voor het collectieve energiebeheer door de belastingen te koppelen aan het verwezenlijken van milieudoelstellingen op vijf, tien of vijftien jaar. Het financiële voordeel dat daaruit voortvloeit zal voor iedereen een motivatie zijn om beter te doen. Ecologie moet positief zijn, niet straffend.

Hoe ben je poolonderzoeker geworden?

Ik heb mijn jeugd doorgebracht aan de rand van het Zoniënwoud, in Watermaal-Bosvoorde. Ik ging voor het eerst op ontdekking in het bos! In de winter lag er toen nog een meter sneeuw, dat kom je nu niet meer tegen. Ik deed ook enorm veel aan sport. Ik was een onstuimige jongen, maar heel goed op school (lacht). Ik hield van uitdagingen en dat is nog altijd zo … Op mijn vijftiende ontdekte ik de bergen tijdens mijn eerste gezinsvakantie in het buitenland. Een revolutie! Ik ben alpinist geworden en gids in het hooggebergte. Later heb ik aan meerdere expedities meegedaan in de Himalaya. Dat was de confrontatie met de natuur, een geweldige levensschool. Op mijn 38ste droomde ik ervan om naar de Noordpool te gaan want mijn vader had in zijn bibliotheek een boek over het indrukwekkende leven van Amundsen, een Noorse poolreiziger. Aangezien ik al heel wat ervaring had in de bergen, dacht ik bij mezelf: waarom zou ik dat niet doen? Ik raad jongeren trouwens vaak aan: ‘Als je een droom hebt, houd die dan voor ogen en luister niet naar volwassenen die zeggen dat het onverstandig is.’ Eens ik op de Noordpool geweest was, wilde ik de Zuidpool zien. In 1998 stak ik met mijn vriend Dixie Dansercoer (gestorven in 2021, n.v.d.r.) Antarctica over, bijna 4.000 km op eigen kracht. Die uitdaging was niet mogelijk geweest zonder de ontwikkeling van de eerste powerkite (een grote vlieger die een persoon vooruit kan trekken, , n.v.d.r.). Het was het tijdperk van de pioniers van het kitesurfen.

En toen kwam het idee om een Poolstichting op te richten …

Ja, om meerdere redenen maar eentje in het bijzonder. Na mijn grote overtocht van Antarctica zag ik kinderen ontdekkingsreizigertje spelen in de straten van Brussel. Ze trokken een houten kist voort met de naam van mijn sponsor destijds erop en ze hadden stokken in hun handen! Toen dacht ik bij mezelf: als ik kinderen doe dromen, dan kan ik ook mijn overtuigingen met hen delen en alles wat ik geleerd heb over de rol van poolonderzoek om klimaatverandering te begrijpen. We hebben dus de Poolstichting opgericht om talrijke educatieve tools te ontwikkelen over de poolregio’s. Daarna, in 2007, hebben we de Prinses Elisabethbasis gebouwd met privégeld voor we haar aan de Belgische staat schonken, een deel ervan behielden en haar samen beheerden. Dat wekte jaloezie op, waardoor ik in de problemen kwam. Ik werd verdacht van belangenvermenging maar ben intussen helemaal vrijgesproken. Ik blijf 100% voorstander van publiek-private partenariaten want alleen samen kunnen we dingen veranderen. We hebben trouwens een nieuw groot project!

Welk?

Op initiatief van de Poolstichting en omdat we denken dat we met de opgedane ervaring veel verder kunnen gaan, gaan we op Antarctica een tweede zero-emissie basis bouwen, die nog geavanceerder zal zijn op het vlak van milieu, circulariteit en technologie. Dat station zal Andromeda heten en wordt ingehuldigd in 2032-2033. In het station zal de eerste universiteit op Antarctica ingericht worden dankzij een samenwerking met een vijftiental universiteiten over de hele wereld! Het zal openstaan voor iedereen; er zal een onderzoeks- en ontwikkelingsdepartement zijn en een departement voor milieuonderzoek. Dit project zal het leiderschap van België in de wereld versterken wat betreft milieu, technologie en gebruik van hernieuwbare energie. Met zo’n project zullen we de beste wetenschappers ter wereld aantrekken! Als Belg kunnen we er fier op zijn, want we leggen de basis voor de toekomst op Antarctica. Je moet jongeren doen dromen en inspireren om aan de toekomst te bouwen.

Je hebt een twintigtal expedities naar Antarctica op de teller. Hoe ziet je leven er daar concreet uit?

Ik ga naar de basis in de zomer, dus van eind oktober tot eind februari, omdat het dan 24 uur per dag licht is. In het begin van het seizoen is het ongeveer -25°C buiten zonder wind. Daarna stijgt het tot maximum -8°C. Ik ben daar de baas van het station en met de hele technische ploeg ondersteunen we de wetenschappers – een dertigtal per seizoen, van verschillende nationaliteiten – op het vlak van logistiek, techniek en veiligheid. Slechts 2% van Antarctica is rots, de rest is ijs. Er zijn kloven, er is het slechte weer, het gebrek aan wegen … We hebben verschillende berggidsen en technici om wetenschappers op hun missies te begeleiden, tot op 600 km van de basis, met de sneeuwscooter of de tractor. Volgend seizoen staan er twee grote expedities naar het gebergte Belgica op het programma, op 350 km van het station. We gaan vaak naar plaatsen waar nog nooit iemand een voet heeft gezet. Dat is geweldig!

Denk je na de dodelijke val van Dixie Dansercoer in een kloof meer na over de risico’s van het vak?

Dixie was als een broer voor mij. Ik heb nog steeds contact met zijn familie. Dat kan mij morgen ook overkomen. Ja, de natuur is gevaarlijk maar ze is eveneens een inspirerende omgeving. Je vecht tegen jezelf, niet tegen iemand anders. Fysieke kracht en ervaring zijn erg belangrijk, het mentale nog meer. Maar het blijft een omgeving waar altijd gevaar dreigt.

Wat is de belangrijkste les uit je expedities?

Hoe meer ik weet, hoe meer ik weet dat ik niet weet. Als mens ben ik slechts een klein stipje in de geschiedenis van deze planeet. Die nederigheid maakt de bereidheid om samen te werken aan de doelstellingen van onze samenlevingen nog groter. Mijn leven heeft me in staat gesteld om de natuur te beleven zoals ze is, de meester van het spel. Je kan intellectueel beseffen dat de mens minuscuul is tegenover de natuur maar als je de kans krijgt om dat te ervaren, is het misschien nog wel krachtiger.

Waar voel je je beter: in België of op Antarctica?

Ik voel me het best in de natuur, maar het zou arrogant zijn om te klagen terwijl ik het geluk heb gehad om mijn grootste dromen waar te hebben gemaakt en om op mijn 70ste nog deel uit te maken van de dynamiek van een team dat uit verschillende generaties bestaat. Ik ga vaak naar scholen om over mijn ervaringen te vertellen en om jongeren te doen dromen. En ik ben trots wanneer de kinderen me zeggen: ‘Ah, meneer, u woont op de Zuidpool! En op de Noordpool zit de kerstman.’ (lacht) Jongeren stellen je in vraag en dat is geweldig. Wanneer ik in België ben, ga ik vaak lopen in het Zoniënwoud en ontmoet ik veel mensen, op zoek naar fondsen voor onze projecten.

Op pensioen gaan is nog niet voor meteen?

Ik ben bang dat dat er nooit van gaat komen! Ik heb het geluk dat ik gezond ben; hout vasthouden dus. Ik heb nog veel te leren en we moeten eerst de nieuwe generatie lanceren.

Stappen je kinderen in jouw voetsporen?

Nee en gelukkig maar, want ik ben een zot! (lacht) Het belangrijkste is dat ze de zorg voor het milieu hebben meegekregen. Martin (46 jaar) is consultant in informatica en digitalisering, Gaëlle (44 jaar) is doctor in de sociologie, en Emilie (42 jaar) lerares Frans. Binnenkort neem ik vijf van mijn kleinkinderen en mijn moeder, die bijna 92 jaar is, mee op een trektocht door Nepal. Dat wordt plezant!