Champagne kopen bij de boer

Champagne kopen voor de eindejaarsfeesten? In Plus Magazine van november 2010 leest u hoe u een toeristische trip naar de Champagnestreek kunt combineren met het kopen van lekkere bubbels bij de producenten zelf. Hier volgen onze praktische tips.

Wie zijn ze?

Slechts 8,5 % van alle champagne is afkomstig van wijnboeren die hun bubbels helemaal zelf maken van hun eigen druiven en daarna hun flessen rechtstreeks verkopen (aan particulieren, handelaars, horecazaken). Ze worden officieel “récoltant manipulant” genoemd, maar zelf scharen ze zich graag onder de benaming “vigneron indépendant”.

Het zijn niet allemaal kleine jongens. Sommigen hebben meer dan 20 ha wijngaarden, terwijl anderen nauwelijks 2 of 3 ha bebouwen. De kleinere producenten doen voor bepaalde technische onderdelen van het productieproces (bij voorbeeld het bottelen of het degorgeren) een beroep op hulp van derden omdat ze niet de middelen hebben om te investeren in grote machines. Allemaal hebben ze echter de kwaliteit van hun product zelf in handen.

Het grootste deel van de champagneproductie (81 %) gebeurt echter door 293 grote en kleinere huizen (waaronder alle bekende namen). Een aantal van die huizen hebben eigen wijngaarden en combineren die druiven met druiven die ze bij wijnboeren aankopen. Andere hebben zelfs géén vierkante meter wijngaard en kopen al hun druiven in.

De overige 10,5 % van alle champagne wordt gemaakt door 66 coöperaties.

Doe uw voordeel!

Het aandeel van de onafhankelijke producenten mag dan klein zijn, het gaat wel nog altijd over bijna 4.800 boeren. Elk jaar kopen Belgen hier rechtstreeks tussen 2 en 5 miljoen flessen aan. En er zijn goede redenen om dat te doen:

• De prijs-kwaliteitverhouding: we bezochten drie kleinere boeren en drie bekende huizen bezocht. De prijs voor de – uitstekende -basischampagne van de eerste drie lag rond de ? 15. In de huizen kostte de middelmatige basischampagne om en bij de ? 20 (prijzen van oktober 2010 bij aankoop van een karton van zes flessen). Dat scheelt toch al een slok op de borrel. Zodra je naar de betere kwaliteiten gaat, loopt het prijsverschil al snel op tot ? 10. Dat prijsverschil is ook te verklaren. De grote champagnehuizen geven elk jaar miljoenen euro’s uit aan personeel, onderhoud van de gebouwen en de kelders, sponsoring en reclame. De onafhankelijke producenten hebben maar een deel van deze kosten en voor hun publiciteit rekenen ze op mond-aan-mondreclame.
• Wanneer u vooraf een afspraak maakt (altijd nodig), wordt u bij de kleinere producenten meestal goed en gratis ontvangen (inclusief een royale proeverij). Natuurlijk wordt er van u verwacht dat u ter plaatse ook champagne koopt, maar zelfs als u dat niet doet zal men vriendelijk blijven. Daartegenover vragen de grote champagnehuizen allemaal entreegeld. Bij Pommery in Reims bijvoorbeeld kostte de toegang ? 17 per persoon voor een rondleiding van één uur met 1 glaasje bubbels. In ruil voor die prijs krijgt u natuurlijk wel de spectaculaire kelders en allerlei showelementen te zien (het is dus zeker aan te raden om bij een bezoek aan de streek toch ook één van die grote merken te bezoeken!).
• Terwijl de productie in de grote huizen onpersoonlijk gebeurt, maakt u bij de onafhankelijke producenten kennis met gedreven mensen die dag en nacht met de kwaliteit van hun product bezig zijn. Dat zult u al snel proeven.

Adressen!

Een groot aantal onafhankelijke boeren (maar niet allemaal) vindt u terug op de website www.vignerons-independants-champagne.com (tel. 0033/326595522). Verder kunt u gewoon op de bonnefooi in de Champagnestreek rondtoeren: in elk dorp passeert u voorbij meerdere lokale producenten die rechtsreeks verkopen.

Voor onze reportage in Plus Magazine hebben we deze adressen bezocht (vermelde prijzen: oktober 2010).

• Gérin & Fils: Rue Haute 13, F-51170 Brouillet, ( 0033/326974631 en www.champagnegerin.com. Yves en Sandrine Gérin halen uit hun wijngaarden (15,3 ha) zo’n 36.000 flessen per jaar met een prachtige prijs-kwaliteitverhouding (hun basischampagne kost slechts ? 13 per fles). Ook aan te raden omdat ze een deel van hun domein ingericht hebben als bed & breakfast (4 luxueuze kamers met veel antiek en retrospullen: zie www.saveursetbulles.com).
• Marguet Père & Fils: Place Barancourt 1, F-51150 Ambonnay, ( 0033/326537861 en www.champagne-marguet.fr. Ambonnay is één van de 17 grand crudorpen in de Champagnestreek. Benoît Marguet is in zijn familie de vijfde generatie champagneboeren, maar hij zorgt voor een kleine revolutie. Een deel van zijn 13,6 ha wijngaarden is bezig aan overschakeling op biologische teelt. Prijs basischampagne: ? 15,20 per fles.
• Daniel Thibaut: Rue des Crayères 1, F-51500 Mailly-Champagne, ( 0033/326498068. Ook Mailly-Champagne is een grand crudorp, maar naar dit adresje is het toch even zoeken. Daniel en Louisette Thibaut zijn de kleinste producenten in ons bezoekrijtje (3 ha). Merkwaardig hoe ze alles nog met de hand doen. Prijs basischampagne: ? 14,60 per fles.

Wat vertelt het etiket ?

Om het even of u nu champagne koopt in uw gewone supermarkt in België of rechtstreeks bij de boer, op het etiket van de fles kunt u – vaak in heel kleine letters – interessante informatie vinden:

• RM: afkorting van Récoltant manipulant. Deze champagne is gemaakt door een onafhankelijke producent die alles zelf doet – van de teelt van druiven tot de verkoop van het eindproduct. De hierboven genoemde adressen zijn allemaal RM’s.
• NM: afkorting van Négociant manipulant. Deze champagne is gemaakt door een handelshuis dat zelf geen of nauwelijks wijngaarden bezit. Het koopt de druiven, de most of de basiswijn op bij boeren en maakt er zelf champagne van in de eigen kelders. Dit is het geval voor de meeste grote champagnemerken en huizen.
• CM: afkorting van Coopérative de manipulation. Deze champagne is gemaakt door een wijncoöperatie die de druiven van haar leden heeft verwerkt tot champagne. De champagne draagt de merknaam van de coöperatie.
• RC: afkorting van Récoltant coopérateur. Vaak is deze champagne afkomstig van onafhankelijke producenten die de productie of een deel ervan laten doen door een coöperatie. Nadien nemen ze de champagne terug om hem verder af te werken en zelf onder een eigen merk te verkopen.
• ND: afkorting van Négociant distributeur. Hier gaat het om champagne van supermarktketens of andere handelshuizen. Zij komen de volledige afgewerkte, gebottelde champagne op en voorzien die van hun eigen etiketten en huismerk.
• R: afkorting van Récoltant. Deze champagne komt van een wijnboer die zijn druiven uitbesteedt om er champagne van de maken en nadien de gebottelde flessen terugneemt.
• Elaboré par...: deze vermelding kunt u soms aantreffen op champagne waarvan de belangrijke productiefasen niet gebeurden door de wijnboer zelf, maar door een derde partij (loonwerker, coöperatie).
• Blanc de blancs: champagne die uitsluitend is gemaakt van witte druiven.
• Blanc de noirs: champagne die uitsluitend is gemaakt van blauwe druiven.
• Millésime (gevolgd door een jaartal): deze champagne is gemaakt van basiswijn van één enkel jaar. Normaal wordt champagne gemaakt van een mengsel (“assemblage”) van basiswijnen van de twee of drie voorbije oogstjaren. Op die manier kunnen de producenten streven naar altijd dezelfde kenmerken in zake smaak, kleur, belletjes enz. In sommige jaren is de basiswijn echter van zulk een goede kwaliteit dat alleen hij gebruikt wordt. Evident is dat echter niet, omdat champagne de meeste noordelijke wijnstreek van Frankrijk is.
• Brut: de meest gemaakte en meest verkochte champagne. Er is minder dan 12 g suiker per liter aan toegevoegd en dat houdt de smaak aangenaam droog. Die toevoeging gebeurt met een suikerstroop (wijn waarin rietsuiker is opgelost), die men in het jargon “liqueur de dosage” noemt.
• Extra Brut: champagne met slechts een minimale hoeveelheid suiker (tussen 0 en 6 g per liter).
• Brut nature of Dosage zéro: zonder enige toevoeging van suiker. Momenteel een trend aan het worden, al is de smaak nogal “agressief”.
• Extra dry: tussen 12 en 17 g suiker per liter toegevoegd.
• Sec: tussen 17 en 32 g suiker per liter toegevoegd.
• Demi-sec: tussen 32 en 50 g suiker per liter toegevoegd. Naar onze smaak al zoet!
• Doux: meer dan 50 g suiker per liter toegevoegd. Wordt bijna niet meer gemaakt.

Alleen als feestelijk aperitief?

Champagne voelt de hete adem van de veel voordeligere cava in de nek – ook in België. Vorig jaar (2009) bij voorbeeld ging de uitvoer van champagne naar ons land achteruit met een forse 17,5 %. De champagneproducenten zijn dan ook begonnen aan een campagne om hun drank weg te krijgen van zijn exclusieve imago als feestdrank. Sommige merken (Zarb bijvoorbeeld) presenteren hun champagne in speelse flessen en promoten zich als drank om te drinken na een partijtje fitness met vriendinnen of bij het kijken naar voetbal op de buis.
Als u bij champagneboeren rechtstreeks koopt, zult u tegenwoordig vaak de raad krijgen om deze of gene fles te drinken als wijn bij de maaltijd. Champagne mag gemaakt worden van drie druivenrassen – chardonnay, pinot noir en pinot meunier. De chardonnaydruif zorgt voor de frisheid, de pinot noir voor kracht en stevigheid, de pinot meunier voor rijpe smaken. Als het etiket de samenstelling van de champagne vermeldt, kunt u zo rekening houden met de gelegenheid waarbij u de fles wilt kraken:

• Als aperitiefdrank of bij heel lichte gerechten (mousses) blijft een champagne van 100 % chardonnay een goede keuze.
• Wilt u de champagne serveren bij vlees, wild of gerechten met room, dan is meer volheid nodig. Kies hier voor een combinatie van chardonnay en pinot noir.
• In Frankrijk wordt champagne ook vaak geschonken bij het dessert. Meestal kiest men dan voor een “sec” of een “demi-sec” waarin ook pinot meunier is verwerkt.