Coronavirus: moeten we bang zijn van onze vleermuizen?

Een Aziatische vleermuissoort zou hoogstwaarschijnlijk aan de basis liggen van de gezondheidscrisis die onze planeet nu treft. Maar hoe zit het met de vleermuizen uit onze contreien? Kunnen ze ons besmetten met covid-19? Of met andere ziekten?

Deze verrassende wezens hebben sinds mensenheugenis mythen en legenden geïnspireerd en lijden – ten onrechte – een slechte reputatie. Het opduiken van het nieuwe coronavirus heeft daar zeker geen verbetering in gebracht! Inderdaad, bij bepaalde soorten vleermuizen uit het zuidwesten van China is een virus gevonden dat lijkt op SARS-CoV-2, het virus dat covid-19 veroorzaakt. Het vliegende zoogdier zou het hebben overgedragen op een tussengastheer, waarvan wordt aangenomen dat het een schubdier is, dat verhandeld wordt op een dierenmarkt in Wuhan. Het dier zou op zijn beurt het virus op de mens hebben overgedragen. De gevolgen zijn gekend...

Onschadelijke soorten

Over de hele wereld zijn er meer dan duizend soorten vleermuizen, waarvan er ongeveer twintig in België voorkomen. We kunnen dus terecht de vraag stellen of ook deze drager zijn van het nieuwe coronavirus ... “Enerzijds komt de soort die verantwoordelijk is voor de overdracht van SARS-CoV-2 (Rhinolophus affinis) niet voor in België en, anderzijds hebben wetenschappers het virus dat covid-19 veroorzaakt tot nu toe niet aangetroffen bij vleermuizen in onze regio’s”, stellen de experten van Plecotus, de vleermuiswerkgroep van Natagora (de Franstalige tegenhanger van Natuurpunt). Maar het is ook zo dat de meeste warmbloedige dieren om ons heen andere soorten coronavirussen dragen, die onschadelijk zijn voor de mens. Dit is het geval bij in het wild levende dieren zoals de vleermuis, maar ook bij huisdieren zoals de kat, het varken of de kip.

Een enkele zoönose

De enige zoönose (een van dieren op mensen overgedragen ziekte) in België die in verband kan worden gebracht met vleermuizen, is het lyssavirus, dat gelijkt op de klassieke hondsdolheid die vooral honden en vossen treft, zegt Plecotus. Het lyssavirus werd in 2016 aangetroffen bij een vleermuis (Eptesicus serotinus) in Bertrix en een tweede geval werd in 2017 bij dezelfde soort vastgesteld in Etalle. De kans is reëel dat dit virus ook circuleert bij bepaalde andere soorten vleermuizen in ons land, omdat zulke gevallen werden ontdekt in onze buurlanden. Het virus wordt echter alleen overgedragen door bijten, krabben of speeksel van het kleine zoogdier in contact te brengen met een slijmvlies. “Als je geen vleermuizen met je blote handen aanraakt, bestaat er geen enkel risico. Er moet inderdaad een bloedende wond zijn, vooraleer er een kans op besmetting is.” Merken we daarbij op dat geen enkele gewone dwergvleermuis (Pipistrellus pipistrellus) – veruit de meest voorkomende soort in België – in Europa drager is van dit virus.

Veilig voor onze dieren

Vleermuizen vermijden van nature alle contact met mensen en hun harige vrienden! Daarom zijn de enige momenten waarop deze mysterieuze wezens eventueel in contact zouden kunnen komen met een huisdier schemering en zonsopgang, wanneer ze vertrekken of terugkeren naar hun schuilplaats: ze kunnen dicht bij de grond vliegen en daardoor gemakkelijker worden gevangen. In België werd geen enkel geval van besmetting van een huisdier door een vleermuis geregistreerd. In Frankrijk zijn twee gevallen van overdracht van hondsdolheid bij katten waargenomen. “Er zijn in België geen andere ziekten bekend die door vleermuizen kunnen worden overgedragen op huisdieren”, aldus de werkgroep.

Een ecologische rol

Het vernietigen van alle vleermuizen zou de coronavirussen zeker niet elimineren, omdat veel andere diersoorten er eveneens drager van zijn! Erger nog, het uitroeien van deze vliegende zoogdieren zou catastrofale ecologische gevolgen hebben, waarschuwen experten. “Vleermuizen spelen over de hele wereld een belangrijke ecologische rol bij de bestuiving van plantensoorten, de verspreiding van veel zaden van fruit waarmee ze zich voeden en vooral bij het in bedwang houden van insectenpopulaties, waaronder muggen die ziekten zoals Zika, dengue en malaria overdragen.” Het is veeleer door de markten met wilde dieren te sluiten en niet langer de natuurlijke ecosystemen aan te tasten, dat de mens zijn eigen soort zal kunnen beschermen tegen de meest schadelijke gevolgen van pandemieën.

Maak je dus geen zorgen als je op een warme zomeravond vleermuizen boven je tuin ziet vliegen. Integendeel, het is een goed teken! Deze fantastische wezens wijzen op een gezonde omgeving: ze hebben slaapplaatsen nodig, schoon water om te drinken en veel insecten om te eten (en nee, ze zuigen geen bloed, net zomin als ze in je haar vliegen!). Als je vleermuizen ziet betekent dat gewoon dat je in een omgeving woont waar dit wonderlijke dier nog alles vindt om aan zijn trekken te komen.