Een zieke vriend(in) troosten hoe vind je de juiste woorden?

Wanneer een vriend(in) te maken krijgt met een ernstige aandoening weet je met jezelf vaak geen blijf. Je wil graag helpen en troosten, maar hoe vind je de juiste woorden en voorkom je kwetsende flaters?

“Ik wil een ernstig zieke vriend(in) bezoeken maar ik durf niet. Ik weet niet wat te zeggen.” Het is een vraag waar dr. Goedele Van Edom, pastor (Imeldaziekenhuis, Bonheiden) en vrijwillig wetenschappelijk medewerker (K.U. Leuven) en ook psychologe dr. Shana Cornelis (Stichting tegen Kanker) heel vaak mee geconfronteerd worden. “In zo’n situatie helpt het om de focus om te draaien. Vertrek niet vanuit de vraag wat jij moet gaan vertellen aan die vriend(in) maar vanuit de vraag wat die vriend(in) aan jou kwijt wil. Neem vooral een open, luisterende houding aan. Je kan bijvoorbeeld polsen: ‘Vertel eens, hoe gaat het met je sinds de laatste keer dat we elkaar zagen?’ Onderschat de kracht van het vertellen niet. Mensen die een diagnose zoals kanker krijgen, zien op dat moment hun leven uiteen vallen. Ze komen voor de uitdaging te staan dat ze uit die brokstukken opnieuw een min of meer zinvol geheel moeten opbouwen. Wat dan helpt, is dat ze meermaals hun verhaal kwijt kunnen. Bewust of onbewust kunnen ze zo structuur en orde brengen in wat hen overkomt en weer meer greep krijgen op de situatie. Door actief te luisteren kan jij bij dit proces enorm veel steun en troost bieden.”

Schiet je ineens vol bij je bezoek, laat die tranen dan maar komen. “En weet je echt niet wat zeggen, geef dat dan gewoon toe. Laat de angst om iets fout te zeggen je niet belemmeren of doen vluchten. Ogenschijnlijke onverschilligheid raakt iemand vaak harder dan er spontaan iets onhandig uit te flappen”, verduidelijkt Shana Cornelis.

Om je vriend(in) op verhaal te laten komen, kan je het belangrijkste van wat er is gezegd kort en in je eigen woorden samenvatten. Parafraseren heet deze gesprekstechniek. Goedele Van Edom: “Door de inhoud van het gesprek te herhalen, geef je je vriend(in) het gevoel dat je luistert en voelt hij/zij zich aangemoedigd om verder te vertellen. Indien nodig, kan je vriend(in) je corrigeren. Je kan ook zelf vragen of jullie op dezelfde golflengte zitten door de samenvatting te beginnen met: ‘Als ik je goed begrepen heb, dan...”

Onwennigheid

Onze verkrampte reacties wanneer we horen dat iemand een levensbedreigende ziekte heeft, heeft veel te maken met onze eigen angsten, stelt Goedele Van Edom vast. “Zo’n ziekte confronteert je met je eigen sterfelijkheid. Wil je iemand echt steunen, dan is het belangrijk om, voor je op bezoek gaat, jezelf de vraag te stellen wat ziekte en dood bij jou oproepen en je eigen angst onder ogen te durven zien. Kan je die gedachten niet toelaten, dan dreig je te vluchten in ontwijkend gedrag wanneer je vriend(in) dit wil aankaarten.” De onwennigheid hangt ook samen met de veranderde situatie. “Ineens kan je niet meer in de gewone context met elkaar omgaan. Je betreedt een onbekend terrein en dat vergt lef.”

Kan je een ernstig zieke vriend(in) nog lastigvallen met je eigen zorgen, die ineens zo pietluttig lijken? Shana Cornelis: “Vertrek daarbij steeds vanuit de vertrouwensband die jullie ervoor hadden. Was je vriend(in) voordien nauw betrokken bij je dagelijkse ups en downs, sluit hem/haar dan nu zeker niet opeens uit. Respecteer de actuele behoeften van je vriend(in) en dek zijn/haar verhaal niet toe met je eigen bekommernissen of dwingende raadgevingen. Creëer vooral openheid voor belangrijke exsistentiële vragen. Reduceer mensen niet tot enkel hun ziekte, ze blijven een vriend(in), collega, partner.”

Krachtbronnen

Uit onderzoek blijkt dat 90% van de mensen in staat is om zelf een weg te zoeken door hun ziek zijn. “De meesten beschikken over eigen krachtbronnen, al kunnen die door de angst ondergesneeuwd raken. Je kan hen helpen die terug te vinden via de vraag: ‘Ben je al eens eerder heel bang geweest en wat heeft je toen geholpen?’ Dat kan relaxatie zijn, een babbel met een zus of vriendin, troostende teksten of muziek. Vaak blijken die ook bij ziek zijn te werken”, vertelt Goedele Van Edom.

Waar we het zo mogelijk het lastigst mee hebben, zijn situaties zonder goede afloop. “We willen zo graag altijd iets positiefs zeggen – ‘Het komt wel allemaal goed’, ‘Laat de moed niet zakken’ – maar bij mensen met een ongeneeslijke aandoening moet je deze clichés beslist achterwege laten. Ik hoor van zieken dat ze graag willen dat hun omgeving dat nare en rauwe niet wegsust maar net onder ogen ziet. Dat ze naast hen komen staan om samen te kijken naar wat er gebeurt. Dan staat de ander niet meer alleen. Een ware troost is dat die emoties – zoals de pijn om een beperkte toekomst – in al hun grilligheid naar buiten mogen komen.”

Concrete hulp

‘Bel maar als ik iets kan doen’, krijgt een zieke vaak te horen van vrienden. “Goed bedoeld maar het schiet zijn doel voorbij. Wie ziek is, heeft vaak de energie niet om hulp te organiseren”, zegt Shana Cornelis. “Bovendien vraagt niemand graag om hulp. Formuleer daarom je hulpaanbod zo concreet mogelijk: ‘Zal ik je gras morgen komen maaien?’ ‘Breng ik je een pot verse soep?’ ‘Kan ik je was of strijk meenemen?’ En herhaal je aanbod regelmatig zonder je op te dringen. Wie ziek is, wordt veel gevoeliger voor deze kleine gebaren”, benadrukt Goedele Van Edom.

Vergeet de partner niet

Partners van een ernstig zieke belanden meestal in de luwte terwijl ook zij het fysiek en emotioneel zwaar te verduren hebben. Goedele Van Edom: “Dat geldt ook voor broers, zussen, kinderen of jarenlange collega’s. Zij kunnen worstelen met allerlei gevoelens van schuld als ze even tijd voor zichzelf nemen, gevoelens van machteloosheid ook, of van angst om hun partner te verliezen. Maar vaak moeten ze het stellen zonder troost van de omgeving. Een partner vertrouwde me toe dat in de vier maanden dat haar man in het ziekenhuis lag, slechts één iemand had gepolst naar hoe het nu met haar ging.”