Gevlucht na een ongeval: wat zijn de gevolgen?

Het gebeurt steeds vaker dat verkeersgebruikers ongevallen veroorzaken en wegvluchten. Maar wanneer spreekt men van vluchtmisdrijf? Wat zijn de juridische gevolgen? En hoe moet je hier als slachtoffer op reageren?

Elk jaar worden om en bij de 4.800 verkeersongevallen met lichamelijke letsels geregistreerd waarbij vluchtmisdrijf wordt gepleegd. Wekelijks gebeuren er in België 92 ongevallen met gewonden of doden waarbij de verantwoordelijke niet stopt. Daarbij verloren 19 mensen het leven en raakten 5.300 personen gewond. Het is een verontrustend verschijnsel dat meer voorkomt dan we denken, benadrukt Benoit Godart, woordvoerder van het instituut voor verkeersveiligheid Vias. Tegenwoordig is er bij een op de acht ongevallen vluchtmisdrijf in het spel, een stijging met meer dan 15% in tien jaar tijd, terwijl het totaal aantal verkeersongevallen in diezelfde periode net is gedaald. Vooral in Brussel is het aandeel, met een op vijf ongevallen, heel hoog.

De psychologische factoren van vluchtmisdrijf worden besproken in het artikel op p. 20, maar los daarvan identificeerde Shirley Delannoy, onderzoeker bij Vias, de belangrijkste redenen waarom mensen wegvluchten. In zes op de tien gevallen hebben de daders iets te verbergen. Ongevallen met vluchtmisdrijf gaan vaak gepaard met andere overtredingen. Sommige bestuurders rijden onder invloed van alcohol en/of drugs en beseffen niet eens wat ze hebben aangericht. Anderen slaan bewust op de vlucht omdat ze zonder rijbewijs of verzekering rondrijden. En mensen die al een strafblad hebben proberen op die manier extra sancties te ontlopen. De ergste bestuurders zijn diegenen die verschillende overtredingen opstapelen.

Wat is een vluchtmisdrijf?

Wanneer spreekt men juridisch gezien van een vluchtmisdrijf? “De Belgische wet definieert een vluchtmisdrijf als de vlucht van een weggebruiker om dienstige vaststellingen te ontwijken, wetende dat hij de oorzaak of aanleiding van een verkeersongeval op een openbare plaats is, zelfs wanneer het ongeval niet zijn schuld is”, legt Olivier Evrard uit, een advocaat gespecialiseerd in verkeersrecht met meer dan 20 jaar ervaring. Vluchtmisdrijf slaat niet alleen op het ongeval zelf, maar ook op de pogingen om te ontsnappen aan politiecontroles na het ongeval, bijvoorbeeld omdat men alcohol of drugs heeft gebruikt, geen rijbewijs heeft of geen geldig keuringsbewijs.

Toch is de loutere vaststelling dat iemand de plaats van het ongeval heeft verlaten niet voldoende om te concluderen dat er sprake is van vluchtmisdrijf. Want de persoon moet zich ook bewust zijn van zijn betrokkenheid bij het ongeval. “Het is mogelijk dat de schok licht was en dat de bestuurder er niets van gemerkt heeft”, voegt de advocaat eraan toe. “Uit de rechtspraak blijkt dat er in bepaalde gevallen twijfel kan zijn over de intentie tot vluchtmisdrijf, die de vrijspraak van de verdachte rechtvaardigen.”

Onmiddellijke overtreding. “Bovendien is vluchtmisdrijf een overtreding die zich onmiddellijk voltrekt”, verduidelijkt meester Evrard. “Dat betekent dat alleen het gedrag onderzocht wordt van wie de plaats van het ongeval in de directe ogenblikken daarna verlaat. Zo kan je aannemen dat iemand, onder de indruk van het ongeval, nog enkele meters verder rijdt alvorens te stoppen. Maar als die persoon tientallen meters verder rijdt en pas minuten later terugkeert naar de plaats van het ongeval, of zich pas de volgende dag spontaan aanmeldt bij de politie, dan kan dit als vluchtmisdrijf worden beschouwd.”

Je auto beschadigd op een parking

Maar vluchtmisdrijf beperkt zich niet alleen tot ongevallen met gewonden. Een veelvoorkomend geval is een geparkeerd voertuig dat ’s nachts wordt aangereden zonder dat de verantwoordelijke bekend is. Of een wagen die beschadigd wordt op de parking van een winkel door iemand die “vergeet” zijn contactgegevens achter te laten.

Wat doe je dan? Je kan best, als bewijsmateriaal, foto’s van de schade nemen, uit verschillende hoeken. En indien mogelijk ga je op zoek naar getuigen of beelden van bewakingscamera’s die de inbreuk misschien hebben vastgelegd. Vervolgens dien je een klacht in bij de politie, in de hoop dat ze aanwijzingen vinden om de dader te identificeren. Tegelijk verstuur je een aanrijdingsformulier naar je verzekeraar, maar dat kan enkel als je een omniumverzekering hebt afgesloten.

Wat riskeren de daders? Onlangs veroordeelde de correctionele rechtbank van Neufchâteau een man die bij het parkeren op de parking van een supermarkt een ander voertuig had geraakt. Hij vond dat de schade onbeduidend was en liet enkel een briefje achter met zijn nummerplaat. Maar de politierechtbank wees erop dat een bestuurder die betrokken is bij een aanrijding niet alleen zijn nummerplaat moet doorgeven, maar ook zijn identiteit en contactgegevens. Gevolg: de man werd veroordeeld tot een boete van 1.600 euro (waarvan de helft met uitstel) en een rijverbod van 15 dagen. Daarnaast waren er ook burgerrechtelijke gevolgen: hij moest 1.100 euro betalen voor de schade aan het voertuig en 600 euro voor de gerechtskosten van het slachtoffer.

Maar als er gewonden vallen, zijn de sancties veel strenger. Bij een ongeval zonder gewonden riskeert de dader van een vluchtmisdrijf een gevangenisstraf van 15 dagen tot 6 maanden, een boete van 1.600 tot 16.000 euro en een rijverbod van 8 dagen tot 5 jaar. Raakt er iemand gewond of valt er een dode, dan kan dit oplopen tot 5 jaar gevangenis en een boete van 40.000 euro, tot een levenslange intrekking van het rijbewijs. Bij recidive binnen de 3 jaar verdubbelt de boete, met een rijverbod van minstens 5 jaar.

En de verzekering?

Je eerste actie is het ongeval aangeven bij de politie om een proces-verbaal te verkrijgen, wat essentieel is als bewijs van vluchtmisdrijf. Dit bezorg je dan aan je verzekeraar, samen met een Europees aanrijdingsformulier.

Wie vergoedt de schade? Als de dader onbekend blijft, kan je burgerlijke aansprakelijkheid (BA) autoverzekering niets doen. Die dekt enkel de slachtoffers van ongevallen die jij veroorzaakt. Maar je rechtsbijstandsverzekering kan je wel helpen om de dader op te sporen. Heb je een omniumverzekering, dan zal die de materiële schade dekken, hoewel er mogelijk een franchise van toepassing is. En weet ook dat als je voertuig geparkeerd stond en een onbekende een ongeval veroorzaakt, je als slachtoffer geen malus of verhoging van je verzekeringspremie moet vrezen.

Voor lichamelijke schade kan je een beroep doen op je bestuurdersverzekering, als je die hebt. En er is ook een Belgisch Gemeenschappelijk Waarborgfonds (BGWF), dat gefinancierd wordt door alle verzekeringsmaatschappijen en dat slachtoffers van een ongeval in Europa kan vergoeden. Na het ongeval heb je vijf jaar om een dossier in te dienen, inclusief een proces-verbaal dat binnen 30 dagen na het ongeval werd opgemaakt. Materiële schade wordt enkel vergoed in uitzonderlijke gevallen, zoals bij overlijden of blijvende invaliditeit van minstens 15%.

Hoe worden de daders opgespoord?

Tien jaar geleden bleef een op de vier bestuurders die vluchtmisdrijf pleegden onbekend. Vandaag is dat nog een op zes. De overgrote meerderheid van de daders van een vluchtmisdrijf (85%) wordt dus effectief geïdentificeerd. Deze verbetering is grotendeels te danken aan de toename van camera’s, zowel op de openbare weg als op privéterrein (lees verderop over de dashcams).

Bij ernstige ongevallen zonder camerabeelden voert de politie een klassiek onderzoek, waarbij getuigen worden verhoord en bewijsmateriaal verzameld. Onlangs werd een automobilist uit Sint-Truiden opgesloten voor zijn betrokkenheid bij een dodelijk ongeval met vluchtmisdrijf. Een 76-jarige voetganger werd voor zijn woning dood aangetroffen en via brokstukken van zijn voertuig op de plaats van het ongeval wisten de onderzoekers de verdachte op te sporen.

En zonder nummerplaat? Maar het zijn niet altijd bestuurders van een gemotoriseerd voertuig (auto, bestelwagen, motorfiets) die aangeklaagd worden voor vluchtmisdrijf. Ook voetgangers of fietsers kunnen vervolgd worden voor vluchtmisdrijf als ze verantwoordelijk zijn voor een ongeval. Dit blijft echter uiterst zeldzaam. Voetgangers en fietsers zijn vooral de voornaamste slachtoffers van deze overtredingen. De statistieken herinneren ons helaas aan dit feit: 21% van de slachtoffers bij vluchtmisdrijf zijn voetgangers en 14% fietsers.

“De dashcam? Een grote troef!”

Dashcams die op het dashboard of de voorruit zijn gemonteerd registreren constant het verkeer en bewaren de beelden van een ongeval dankzij het feit dat er een bewegingssensor geactiveerd wordt bij een botsing. Ze zijn vrij te gebruiken, maar de beelden blijven privé en mogen niet openbaar worden gemaakt zonder toestemming van de gefilmde personen. Bij vluchtmisdrijf mag men ze wel overdragen aan de politie of de verzekering, die de bruikbaarheid van de beelden zal beoordelen op basis van de invalshoek, de gps-positie, enz. Deze technologie blijkt vaak van onschatbare waarde, zoals Patrick, een zestiger uit Brussel, mocht ervaren.

“Een paar dagen geleden”, zo vertelt hij, “reed ik rustig op een weg met twee rijstroken. Plots veranderde het voertuig aan mijn rechterkant van rijstrook zonder zijn richtingaanwijzers te gebruiken. Bovendien schatte de bestuurder zijn manoeuvre slecht in en raakte de rechtervoorkant van mijn wagen. Hij stopte even kort, reed dan door en hield halt bij het dichtstbijzijnde verkeerslicht. Ik dacht dat hij uit zou stappen om naar mij toe te komen, maar nee. Zodra het licht op groen sprong, trok hij vrij hevig op en verdween … Ik stond versteld! Ik was wel blij dat ik een dashcam had gekocht die de hele scène had vastgelegd! Ik hoefde enkel naar het politiebureau te gaan om aangifte te doen en de video van het voorval te overhandigen. Door het bewijs op beeld kon de bestuurder de feiten onmogelijk ontkennen. En de agent die mijn klacht opnam, bevestigde me trouwens dat het een zeer goede idee is om een dashcam in je wagen te installeren.”