Johan Heldenbergh: ‘Ik relativeer alles!’

Acteur Johan Heldenbergh is na een aantal buitenlandse projecten, als alles goed gaat, dit voorjaar weer te zien in een Vlaamse film.

We treffen de acteur bij hem thuis in Destelbergen. Zowaar een filmische locatie: een lang grindpad, een statige, wat verscholen villa uit de jaren 50, daarachter de Schelde. “Denk nu maar niet dat wij veel geld hebben”, verontschuldigt Heldenbergh zich meteen wanneer hij de deur opent. “We huren het hier voor prikje”. Dit jaar is de acteur onder meer te zien in het Bosnische Oscar-genomineerde ‘ Quo Vadis, Aida’. En na lange tijd ook weer in een hoofdrol in een Vlaamse film: ‘ Mijn vader is een saucisse’, van regisseur Anouk Fortunier. Daarin speelt hij een vader van drie tieners, die zijn job bij de bank opzegt om... jawel, acteur te worden, zijn jongensdroom.

Jij bént succesvol acteur. Was het ook jouw jongensdroom?

Eigenlijk wist ik op mijn veertien dat ik acteur wou worden. In mijn kinderencyclopedie stond een tekening van een jonge William Shakespeare die bovenop een kist verhalen vertelde aan zijn vriendjes. Daardoor besefte ik: dit is wat ik het liefste wil doen. Maar ik woonde in Ledeberg, een dichtbevolkte gemeente met veel armoede en alcoholisme. En mijn stoere vriendjes stonden daar niet meteen voor open. Maar ik herinner mij dat moment nog zeer helder. Ik zocht dat prentje speciaal op. Anderzijds zag ik op televisie vaak advocatenseries. En pleiten, dat wilde ik ook wel, of politiek journalist worden. Maar eigenlijk was het mij altijd te doen om verhalen vertellen. En dat doe ik nog altijd. Waarom het toch acteren geworden is? Ik speelde mee in het schooltoneel en vond dat universum fantastisch: het licht, het geluid...

Kom je uit een artistiek gezin?

Mijn grootvader schilderde. Mijn nonkel, Leo De Budt, was striptekenaar. Er zat dus wel een beetje creativiteit in de familie. Maar in Ledeberg was enige vorm van kunstuiting niet evident. Ook niet voor mijn ouders, die zelfstandigen waren. Mijn moeder las wel veel. Zij heeft mij de liefde voor taal meegegeven. Ze had bepaalde opvattingen over wat een man moest kunnen en één daarvan was tien gedichten uit het hoofd kennen. Ik kan bijvoorbeeld ook salondansen (lacht). De liefde voor taal is essentieel wanneer je acteur wil worden. Je krijgt een scenario en je moet ontdekken waarom de schrijver precies die woorden gebruikte. Dat is de sleutel tot je personage. Als tiener was ik ook gefascineerd door hoe je op een perfecte manier een mop kan vertellen. Ik hoorde bijvoorbeeld een nonkel een mop vertellen en niemand lachte, mijn vader kwam later met diezelfde grap en iedereen lachte wel. Daar dacht ik over na en dat is mijn beroep geworden.

Welke rol ligt je nauw aan het hart?

Ik ben nog altijd trots op mijn theaterrol in Trouwfeesten en Processen van Arne Sierens. Er is veel alcoholisme in mijn familie. En het verhaal van mijn vader zit daarin. Maar ik heb mijn vader gespeeld met de charme van het lief van mijn moeder, die een fantastische kerel was. En wat film betreft, trap ik nu waarschijnlijk een open deur in, maar Didier in The Broken Circle Breakdown, is mij bijzonder dierbaar. Die man lijkt heel erg op mij. Felix ( n.v.d.r. Van Groeningen, regisseur) heeft er een veel avontuurlijker iemand van gemaakt, maar Didier denkt haast over alles hetzelfde als ik: over politiek, de maatschappij, god... Logisch, want ik heb hem zelf geschreven. Eigenlijk is hij een mooiere versie van mezelf.

Ondanks je succes kreeg je af te rekenen met een scheiding en een depressie. Hoe kijk je terug op die periode?

Ik kijk vooral naar de periode daarvoor. Naar hoe het zover is kunnen komen. Maar eigenlijk ben ik nog altijd aan het herstellen. Zelfs wanneer ik nu op mijn best ben, haal ik nog altijd maar 80 procent van wie ik daarvoor was. Ik ben nooit een vrolijke Frans geweest, maar er is toch een soort vrolijkheid of sturm-und-drang weg die ik voordien wel had. Ik heb sindsdien veel geschreven en eigenlijk vind ik niets echt goed. Het punt is dat ik alles ben gaan relativeren. En dat is niet goed voor de creativiteit. Anderzijds, om te acteren is relativeren wel een voordeel. Want vroeger had ik de neiging om van alles politiek te maken en vond ik dat een regisseur een boodschap moest brengen. Door het relativeren is mijn kwaadheid weg, ook omdat ik meer begrijp. Ik ben niet meer zo boos op persoon X of politieker Y of entertainment- figuur Z. Ik geloof dat mensen het ook goed kunnen voorhebben binnen een verkeerde ideologie of mensbeeld.

Ik zal de rest van mijn leven moet opletten voor signalen zodat ik niet opnieuw in een depressie glijd. Aan het begin van de coronacrisis had ik weer een moeilijke periode. Ik wil er verder niet op ingaan, maar ik heb toen anderhalve maand redelijk diep gezeten. Ik val heel snel heel diep en dan moet ik mezelf weer omhoog trekken. Ik ben zelfstandige en had een mooi jaar voor de boeg: drie films. Maar alle projecten werden ofwel uitgesteld, ofwel geannuleerd. Aan de andere kant heb ik het geluk een gevestigde waarde te zijn, waardoor er naar mij geluisterd wordt wanneer ik een idee heb. Veel acteurs zijn andere jobs gaan zoeken.

Heb jij er wel eens aan gedacht om iets totaal anders te gaan doen?

Mijn plan B zou zijn: een restaurant beginnen. In de keuken staan. Ik ben geen kunstenaar-kok zoals Peter Goossens, maar zonder twijfel zijn grootste fan. Echte klassiekers, daar ben ik goed in. Gentse stoverij, bijvoorbeeld. Ik kan ook veel moeite doen om het ultieme recept van een gerecht te vinden.

In ‘Mijn vader is een saucisse’ kijken de kinderen op een erg verschillende manier naar hun vader. Hoe hoop je dat je kinderen naar jou kijken?

Ik wéét hoe ze naar mij kijken. Ik denk dat ze respect hebben voor het feit dat ik binnen mijn beroepskeuze een zekere veiligheid heb gecreëerd en geloofwaardigheid opgebouwd. Mijn dochter denkt er soms over actrice te worden. Maar doordat hun beide ouders acteurs zijn, weten ze ook maar al te goed hoe weinig structuur dat leven biedt. Er heerst altijd een beetje chaos. Zij zijn daarin grootgebracht, maar soms wel jaloers op gezinnen die gewoon op één plek wonen, van 9 tot 5 werken en vrij zijn in het weekend. Ze zien ook de negatieve kanten van ons beroep, zoals de geldproblemen bijvoorbeeld. De laatste jaren gaat het goed omdat ik geregeld in Frankrijk werk, maar wij hebben nooit veel geld gehad. Het is toch een jaar of vijftien, toen de kinderen jong waren, echt moeilijk geweest. Zij wisten daar toen niets van af, maar dingen die hun vriendjes wel hadden, waren er niet bij ons.

Joke ( n.v.d.r. Joke Devynck, ex-vrouw) had een vaste rol in ‘ Flikken’, maar is daar na de geboorte van Tita mee gestopt. Soms was ze een aantal maanden per jaar werkloos. Ik had een vaste job bij Compagnie Cecilia, maar dat leverde maar een klein loon op. Met het betalen van de huur was bijna de helft van ons inkomen weg. Da’s niet eenvoudig met drie kinderen. In Vlaanderen word je niet rijk van dit beroep. In Frankrijk heb ik met Sophie Marceau gewerkt, zij is een wereldster en gefortuneerd. Maar ook in Frankrijk is dat maar een select clubje hoor. En al bij al werk ik het liefste in Vlaanderen, ik speel het beste in mijn eigen moedertaal.

Veel mensen denken net dat het acteursbestaan glamoureus is.

De glamour zit hem niet in het veel verdienen, wel in het maken van mooie dingen. Je mag niet onderschatten hoe goed we zijn in Vlaanderen. We hebben het beste jeugdtoneel ter wereld, met topchoreografen. In Frankrijk kijken ze met bewondering naar de Vlaamse cinema. Ze zeggen: hoe doen jullie dat? Mogen deel uitmaken van dat hoog niveau, daar zit de glamour. Wij lopen echt met een rechte rug op het festival van Cannes. Wij mogen trots zijn op wat we doen. Aan de andere kant kan nog altijd maar 9 procent van de Vlaamse acteurs uitsluitend leven van het acteren. Dat verzin ik niet, dat zegt een onderzoek van de acteursgilde.

Ik veronderstel dat jij tot die 9 procent behoort.

Ik behoor tot die 9%. Daar ben ik erg dankbaar voor, maar het heeft ook te maken met de juiste mensen ontmoeten. Eigenlijk met een dosis geluk.