Kamagurka: ‘Door mij stroomt het absurde sap’

Naast dagelijkse cartoons tekenen voor verschillende kranten, zet Kamagurka zich graag achter zijn schildersezel om aan de waan van de dag te ontsnappen. Zijn nieuwste werk kan je nu gaan bekijken in Galerie Art Depot in Bonheiden.

De rit naar het huis van Kamagurka in Wingene gaat langs velden en bossen en smalle straatjes waar verkeersborden waarschuwen voor overstekend wild. Het atelier van de misschien wel hardst werkende tekenaar van het land – naast dagelijkse en wekelijkse cartoons voor nrc, De Standaard, Humo en Le Vif, maakt Kamagurka schilderijen en treedt hij op samen met Herr Seele – is opvallend sober ingericht en baadt in het licht.

Is het een bewuste keuze geweest om op de buiten te komen wonen en werken?

We zijn hier drie jaar geleden komen wonen. Ik vond dat ik een atelier moest hebben waar ik naartoe kon gaan zonder in de file te staan, zonder dat ik me moest verplaatsen. Dit is volledig gebouwd in functie van onze activiteiten. En aangepast aan het feit dat we graag sporten: we kunnen gaan lopen en zwemmen. Het is een fantastische streek om te wonen. Het enige wat stress veroorzaakt op het platteland zijn de gigantische strontkarren waarmee de boeren hier rondrijden.

Ongetwijfeld ook inspirerend op een of andere manier.

Ja, want dat gaat over stikstof, over het klimaat. Vroeger, toen de boeren nog met kleine sympathieke strontkarretjes rondreden, dacht je gewoon: amai, dat stinkt. Als je nu zo’n grote industriële beerkar passeert, denk je aan het stikstof dat die boer verspreidt.

We leven in een heel andere wereld dan toen ik klein was. Ik ben in 1956 geboren, in Nieuwpoort. De oorlog trilde nog gigantisch na. Het was een wereld waarin alles beter zou gaan, zolang je je best deed en goed werkte. Ik hoorde de hele tijd: wees content dat het geen oorlog is. Over het klimaat werd niet nagedacht. Ik maakte laatst nog een tekening voor een kinderkunstenfestival en het klimaat was het eerste waar ik aan dacht.

Je volgt al meer dan 40 jaar de actualiteit om er cartoons over te tekenen.

Ik volg de actualiteit en de actualiteit volgt mij. Je ontkomt nooit aan de actualiteit. Je kan het niet zien als iets wat zich buiten jou bevindt. Wat zich afspeelt in Oekraïne of Syrië, speelt zich ook af in jezelf.

Is erover tekenen een manier om met het nieuws om te gaan?

Ik denk het wel. Het is een manier om het enerzijds meer op scherp te stellen en anderzijds om het te relativeren. Het heeft een dubbele functie. Soms wil je de lezer even doen nadenken en laten glimlachen. Maar vaak is het ook een verscherping van de realiteit: mensen laten beseffen dat het eigenlijk nog veel erger is dan ze denken. En je kan die twee ook combineren met elkaar.

Teken je makkelijker over dingen die ver weg gebeuren, dan over wat dichtbij gebeurt?

Dingen die té dichtbij zijn, zijn moeilijker om over te tekenen. Over de aanslag op Charlie Hebdo, bijvoorbeeld, kon ik niets tekenen. Ik heb voor dat blad gewerkt, ik kende veel mensen die daar toen gestorven zijn. Ik was zelf te veel aangeschoten wild op dat moment om daar een tekening over te maken. Ik heb het blad wit gelaten en enkel mijn handtekening geplaatst. Maar vroeg of laat komt het er wel uit. Zo heb ik over die aanslag later een theatershow gemaakt.

Heeft het jouw manier van tekenen veranderd? Let je meer op?

Opletten, dat kan ik niet. Ik sta natuurlijk in een krant en die bewaakt mee wat ik publiceer. Maar ik ben een absurdist. Dat maakt dat mensen minder snel kwaad worden van mijn tekeningen. Ik hou me niet zo bezig met de kleine kantjes van de mens. Ik zie meer het geheel van de actualiteit. Wie ben ik om bijvoorbeeld politici op hun fouten te wijzen? Maar ik kan wel het beleid of het geheel becommentariëren.

Maakt het je nooit cynisch, die actualiteit?

Ik moet daar wel voor opletten. Daar- om is het goed om ook met andere zaken dan het nieuws bezig te zijn. Om te schilderen. Om een theatershow te doen met Herr Seele (The Return of the Comeback, n.v.d.r.), die compleet van de pot gerukt is en nul komma nul met de actualiteit te maken heeft. Ik voel dat ook het publiek heel content is om eens anderhalf uur in een absurd universum ondergedompeld te worden. Wij noemen het zelf een workshop om met de absurditeit van het leven om te gaan. Want hoe je het ook draait of keert, de wereld is altijd maar absurder aan het worden. Over alles zijn er tegenwoordig experts. En die spreken elkaar tegen. Je kan niets meer ondernemen zonder dat een expert er zijn mening over geeft, zonder je af te vragen: mag ik dat wel doen? Als artiest kan je daar nog aan ontsnappen.

Herinner je je nog het moment dat jouw eerste tekening in een krant gepubliceerd werd?

Heel goed zelfs. Ik was zot van The Flintstones en had een tekening gemaakt van Fred die ging vissen. Mijn moeder had mijn tekeningetje opgestuurd naar Het Nieuwsblad van de Kust. Ik was zo onder de indruk dat die tekening er exact hetzelfde uitzag als wat ik getekend had. Het was een openbaring: je maakt één tekening en plots ziet iedereen dat. Tekenen voor de krant, dát wilde ik doen.

Jouw drie kinderen (Boris, Sarah Yu en Aurelie Zeebroek) zijn ook in de artistieke sector hun weg aan het banen. Heb jij dat gestimuleerd?

Blijkbaar wel. Maar ik heb nooit gezegd dat ze dat moesten. Ze hebben dat met de paplepel meegekregen. Ik denk dat ze het wel leuk vonden dat ik mij op die manier bezighield. Sarah en Boris zaten vaak in de zetel naast mij tekeningetjes te maken. Die vrijheid zal hen aangesproken hebben. Maar ik heb hen altijd gezegd dat als ze iets willen bereiken, ze voluit moeten gaan. En dat het niet zeker is dat ze er hun boterham mee kunnen verdienen. Boris heeft nu enorm veel succes met zijn muziek. En terecht. Die jongen is al van zijn 14 jaar muziek aan het maken en het is pas sinds dit jaar dat hij er echt van kan leven. Hij is nu 37. Dat is niet niks.

Kreeg jij dat ook mee van jouw ouders, dat je hard moet werken om iets te bereiken?

Mijn ouders waren kleine zelfstandigen. Ze verkochten verf en werkten ook samen. Ze hadden thuis elk hun bureau. Maar tegelijk gingen ze ook om met mensen. Kwamen er klanten, dan dronken ze een pintje en rookten een sigaar. Er werd veel gelachen. En toch was dat een heel goed draaiend depot. Dat heb ik geleerd van mijn ouders: als je werkt en ondertussen ook leeft en geniet, dan kan je op een aangename manier heel productief zijn. Mijn vrouw Kathy en ik zijn ook zo: op een aangename manier productief. Dat is vooral de verdienste van Kathy, die de agenda bijhoudt en mij zegt wat ik moet afwerken. Daardoor is er veel meer rust en vrijheid om eens andere dingen te doen, zoals sporten of lekker gaan eten.

Is die rust belangrijk voor het creatieve proces?

Dat creatieve duurt maar een fractie van een seconde in mijn hoofd. Maar je moet wel de tijd hebben om het te noteren. En je moet de rust hebben om het te herkennen. Als je niet in rust bent, zijn er misschien veel creatieve processen aan de gang, maar je hebt de tijd of de aandacht niet om ze te herkennen. Ik vind mijmeren heel belangrijk. En plots is er een idee. Misschien is het wel een soort van meditatie.

Philippe Geluck, tekenaar van De Kat, vindt dat er te weinig humor zit in kunst. Is dat ook wat jou drijft?

Ik kan niet zonder humor. Het is iets wat automatisch bij mij opkomt. Ik probeer iets moois te maken, en meestal komt er een rare grap uit. Kunst en humor, je kan die twee niet scheiden van elkaar.

Zit er ook humor in Rubens?

De humor van Rubens zit in zijn handtekening. Terwijl hij op zakenreis was, maakten anderen schilderijen. Bij zijn terugkomst corrigeerde hij hier en daar iets en zette zijn naam eronder.

Maar kunst werd toentertijd gemaakt voor de Kerk. En Kerk en humor, dat gaat niet samen. Kunstenaars moesten imponeren met ernst, schoonheid en respect. Maar zelfs toen schilderde men stillevens, met ergens goed verborgen een reflectie van een geslachtsorgaan in verwerkt. Jeroen Bosch en Bruegel gingen daar het verst in.

Humor zit in alles. Dat wisten zelfs de Grieken al... denk ik. (Zoekt op het internet) ‘Humor komt uit het Latijn en betekent vocht, sap. In de middeleeuwse medische wetenschap dacht men dat er vier humores, vier lichaamssappen waren van de mens en de mate waarin een sap aanwezig was bepaalde welk karakter je had.’

Welk sap stroomt het meest in Kamagurka?

Bij mij is dat het absurde sap. Ad infinitum. Humor zit in mij omdat ik wil blijven werken. Zonder humor zou ik rap uitverteld zijn.