Met pensioen gaan verdient altijd een feestje

Of je er nu reikhalzend naar uitkijkt of met tegenzin de deur achter je dichttrekt, je pensioen is altijd een feestje waard. Om afscheid te nemen van de collega’s én om het begin van een nieuwe levensfase te vieren.

Dat wij Belgen, bescheiden als we zijn, niet zo staan te springen voor een groots afscheidsfeest aan het eind van onze carrière, zal je wellicht niet verbazen. Maar dat ruim de helft van de extravertere Nederlanders niet uitkijkt naar een afscheidsfeest is toch wel opvallend: 18% van de ondervraagde bijna of recent gepensioneerden bij onze noorderburen vindt het zelfs zonde van het geld. “Met pensioen gaan roept gemengde gevoelens op. Sommigen moéten met pensioen omdat ze 65 zijn of omdat ze door een reorganisatie vroeger de deur worden uitgewerkt, maar willen liever blijven verder werken. Anderen willen heel graag met pensioen, maar kunnen of mogen nog niet”, zegt Els Messelis, gerontoloog en auteur van o.a. ’60 met een +’. Al meer dan 30 jaar geeft ze cursussen rond je voorbereiden op je pensioen. “Het pensioen wordt nog vaak geassocieerd met oud zijn en dat vieren we niet graag.”

Uiteraard is iedereen vrij om te kiezen wat ie doet – zéker wanneer je je hele loopbaan opdrachten hebt moeten uitvoeren voor een ander -, maar Els Messelis raadt toch aan om even stil te staan bij het moment van je pensionering. “Je sluit tenslotte een belangrijke fase in je leven af. Een afscheidsfeest of -ritueel kan helpen om zaken te verwerken. Het is een moment waarop je een link kan leggen tussen je verleden, heden en toekomst. Ook al was het verleden op het werk niet altijd positief – spanningen met de baas, herstructureringen,... – je moet dat een plaats kunnen geven. Ik vergelijk het graag met een rugzak waarin allerlei waarden, normen en plannen zitten. Je pensionering is een goed moment om te bekijken wat je er straks, wanneer je geen werknemer meer bent, wil uit kieperen, wat je wil behouden en welke nieuwe zaken je eraan wil toevoegen.”

Laatste werkdag, spetterende speech

Een afscheidsfeestje hou je best op je (bijna) laatste werkdag. “Sommige mensen sparen hun verlof op zodat ze enkele maanden vroeger met pensioen kunnen. Het gevolg is dan soms dat het bedrijf hun pensioen pas maanden later, op de officiële uitdiensttreding, viert. Dat is raar”, vindt Mark Claus, auteur van onder andere ‘Met plezier met pensioen’. “In plaats van dat verlof op te sparen tot op het einde, kan je het beter geleidelijk aan opnemen. Op die manier kan je rustig uitbollen en de tijd nemen om na te denken over wat je na die laatste werkdag wil gaan doen.”

Ook Els Messelis raadt aan om het afscheidsfeestje op je laatste werkdag te organiseren, onafhankelijk of je daarna nog maanden verlof hebt of al echt met pensioen bent. “Een feestje geeft dan het signaal dat het nu echt gedaan is. Veel mensen koppelen hun prille pensioen aan de grote kuis of het huis herschilderen. Ze willen orde scheppen in hun leven. Zo’n feestje kan je bewust maken dat je op een kruispunt staat in je leven.”

Bij een afscheid hoort een speech. Volgens Mark Claus is een afscheidsspeech opstellen een manier om na te denken over wat je hebt meegemaakt, welke mensen je wil bedanken, met welke mensen je nog een rekening te vereffenen hebt, sluimerende conflicten die je misschien wil uitpraten,... “Begin er dus op tijd aan, zodat je orde op zaken kan stellen. Schrijf alles op wat je kwijt zou willen. Maar hou je uiteindelijke speech kort en sluit in vrede af. Een afscheid is niet het geschikte moment om zaken op te rakelen die fout liepen.” Op speeches van leidinggevenden en collega’s zit wie met pensioen gaat niet echt te wachten, ervaart Els Messelis. “Speeches op een pensioenfeestje gaan al te vaak over een leven dat achter de rug is. Dat doet ons aan een begrafenis denken. Sommige mensen willen ook echt niet dat hun hele verleden wordt uitgesmeerd.” De baas of de collega’s doen er dus goed aan om tijdens een afscheidsspeech niet zozeer te focussen op de verwezenlijkingen van wie met pensioen gaat, maar eerder op zijn positieve karaktereigenschappen en talenten. Al kan ook dat gevoelig liggen. “Veel mensen vinden dat hun werkomgeving hen niet in staat stelde het beste uit zichzelf te halen”, weet Els Messelis. “Als de leidinggevende in een speech dan een lofzang houdt op je talenten, dan wringt dat een beetje.”

Inspraak geven

Wie een feestje wil organiseren voor een collega die met pensioen gaat, informeert dus maar best of die ermee akkoord gaat dat de baas of iemand anders een woordje zegt. Dat geldt eigenlijk voor het hele afscheid: geef het feestvarken inspraak zodat hij of zij er iets persoonlijks aan kan toevoegen. Els Messelis: “Het afrondingsritueel moet toch vooral de persoonlijkheid van diegene die vertrekt weerspiegelen. De personeelsdienst of de collega’s voelen meestal wel aan of iemand een groots afscheid wil of eerder een bescheiden etentje in beperkte kring. Soms kan je door omstandigheden geen afscheid nemen zoals het hoort. Bijvoorbeeld omdat je langdurig ziek bent en niet meer naar je werkplek zal terugkeren. Ook dan is het belangrijk om voor jezelf een gepast afscheidsritueel te zoeken.”

Waarom wie afscheid neemt ook geen inspraak geven in de keuze van het afscheidscadeau? Mark Claus: “Stel een verlanglijstje op met wat je graag zou krijgen en laat ook weten wat je zeker niét wil. Het kan een leuke manier zijn om met je afscheid bezig te zijn en je te bezinnen over wat nog gaat komen.”

Aan de meest populaire cadeaus te zien, willen werknemers het liefst nog heel actief zijn na hun pensioen. Vroeger kregen gepensioneerden een uurwerk, een mooie pen of een comfortabele zetel cadeau. Vandaag krijgen ze bongobons, reis- of evenementencheques, een elektrische fiets,... Het zegt iets over de manier waarop we naar ouder worden kijken. We willen actief blijven, zowel fysiek als mentaal. “Tijdens het pensioneringsfeest mag gerust wat meer de nadruk worden gelegd op de toekomst”, vindt Els Messelis. “Praat tijdens het etentje zeker ook over je toekomstplannen. Waar kijk jij naar uit? Waar ben je bang voor? Laat je inspireren door de mensen met wie je je pensioen viert. Mensen willen na hun pensioen vooral iets betekenen. Ze willen leven en niet geleefd worden. Ik voorspel dat er bij de cursussen voorbereiding op het pensioen ook meer aandacht zal komen voor de doorstart van een nieuwe carrière. Steeds meer gepensioneerden worden nog zelfstandige. Het pensioen is niet enkel een afscheid, maar ook een nieuw begin.”

Sociale netwerk krimpt

Met je pensioen verdwijnt een stuk van je sociale netwerk. Misschien spreek je af dat je nog eens zal binnenspringen op het werk. Maar is het wel een goed idee om terug te keren naar je oude werkplek? Els Messelis: “Wanneer er iemand vertrekt uit een team ontstaan er nieuwe verhoudingen op de werkvloer. In het begin zullen je ex-collega’s je nog feestelijk ontvangen, maar na een aantal keer zullen ze minder tijd maken voor jou. Waarom zou je jezelf ook pijnigen met de confrontatie dat je stoel wordt ingenomen door iemand anders of, erger nog, dat je niet werd vervangen of dat de dienst waarvoor jij je jarenlang hebt ingezet, werd opgedoekt. Met collega’s is het een beetje uit het oog, uit het hart. Wie echt in je hart zit, kan je via andere kanalen ontmoeten: tijdens een uitstapje of een etentje, op café,...”

Het afscheid nemen stopt niet altijd bij de werkplek zelf. Soms heb je nog werkdocumenten op je computer thuis bewaard. “Die documenten deleten, voelt voor veel mensen aan alsof ze een deel van zichzelf weggooien. Alsof met het verdwijnen van die bestanden ook hun jarenlange ervaring verloren gaat. Daar afstand van kunnen nemen, maakt ook deel uit van het afscheidsritueel. Je kan ze doorgeven aan je opvolger zodat je ervaring niet verloren gaat. En je kan nagaan hoe je je talenten en de kennis die je hebt opgedaan kan inzetten voor iets anders.”