Mijn auto, mijn vrijheid

Het recht op autorijden beperken na een bepaalde leeftijd kan voor vereenzaming en een negatieve psychologische impact zorgen, en een meerkost betekenen voor de samenleving.

Iedereen lijkt het erover eens dat het geen zin heeft een maatregel voor veiliger verkeer te baseren op iemands leeftijd. Daarvoor verschilt het verouderingsproces te sterk van mens tot mens. Toch mogen we evenmin blind blijven voor de veranderingen die tussen 75 en 80 jaar kunnen optreden, vindt Catherine Gabaude (onderzoeker psycho-ergonomie, Gustave Eiffel-universiteit, Parijs). “Autorijden is een vrij complexe activiteit. De rijervaring neemt weliswaar toe met de leeftijd, maar gezondheidsproblemen kunnen zorgen voor periodes waarin die rijvaardigheid juist onder druk komt te staan.”

Maar in plaats van het recht op autorijden na een bepaalde leeftijd in vraag te stellen, moet de samenleving volgens Gabaude kiezen voor een heel andere aanpak: autobestuurders helpen hun rijvaardigheid zo lang mogelijk te behouden. Of, als dat nodig blijkt, er tenminste voor zorgen dat bestuurders uit zichzelf hun rij- en verplaatsingsgedrag gaan herdenken. “Uit jezelf gebruik je, vanaf een bepaalde leeftijd, je auto trouwens steeds minder”, zegt Julie Pelata (doctoranda sociologie aan dezelfde universiteit).

Onmisbare caddie

Niettemin is de auto in de praktijk vaak een gemakshalve oplossing, onmisbaar voor heel wat dagelijkse activiteiten. En al zeker in een samenleving waarin ooit alles moest wijken voor de auto en heel veel burgers de stad zijn ontvlucht voor een verkaveling in de rand. Terwijl diezelfde stadsrand vandaag slecht bediend wordt door het openbaar vervoer. Je vindt er wel winkels en supermarkten die te voet of per fiets bereikbaar zijn, maar op een leeftijd waarop je soms niet meer de kracht hebt om met zware tassen te sleuren. blijft de auto nuttig als een handige, maar weinig ecologische caddie om boodschappen te vervoeren.

Een algemene beperking op het recht op autorijden vanaf 70 jaar zou dan ook een deel van deze leeftijdsgroep tot immobiliteit dwingen, met vereenzaming en een verminderde autonomie tot gevolg. “Tijdens de pandemie hebben we al ondervonden welke schade het inperken van de bewegingsvrijheid louter gebaseerd op leeftijd kan aanrichten”, beklemtoont de doctoranda. Uit een gezamenlijk onderzoek van de universiteiten van Gent, Antwerpen en Rotterdam blijkt dat 30% van de alleenstaanden ouder dan 65 jaar zich vandaag inderdaad eenzamer voelen dan voor covid.

Economische kost

Het zelfs maar gedeeltelijk inperken van de mobiliteit van ouderen kan ook een grote maatschappelijke kost met zich meebrengen, veel groter dan de kost van eventuele ongevallen die 70-plussers zouden veroorzaken. Want behalve de impact op de mobiliteit en de gezondheid, kunnen we niet om het feit heen dat tal van grootouders worden ingeschakeld om de kleinkinderen van school te halen of naar een buitenschoolse activiteit te brengen.

We kunnen ook niet om het ecnomische potentieel van 60-plussers heen. Zo is één vierde van alle mensen die vrijwilligerswerk doen, gepensioneerd. In 2007 al hield de EU een congres met als thema ‘Van de demografische verandering een opportuniteit maken: het economisch potentieel van ouderen’. Daar bleek duidelijk dat in Duitsland één euro op de drie door 60-plussers werd uitgegeven. Ouderen hun ‘gemotoriseerde caddie’ afnemen en hen beletten te shoppen, zou niet zonder gevolgen blijven voor de handel, luidde het toen.

Symbool van de Gouden Jaren

En dan is er nog de belangrijke symboolfunctie die de auto heeft voor de generaties geboren of opgegroeid tijdens de zogenaamde Gouden Jaren (1945-1973). “Voor hen is de auto een symbool van onafhankelijkheid en vrijheid”, zegt de doctoranda nog. “Hen het recht op autorijden afpakken, zou een zware psychologische impact hebben. Zozeer zelfs dat onderzoekers de term autorouw hebben bedacht.” Alsof afscheid moeten nemen van de auto, een eerste spijker aan de doodskist is. Het begin van het einde.

Mocht een rijverbod toch noodzakelijk worden, dan moet je oudere bestuurders een perspectief bieden, in plaats van hen van de ene dag op de andere hun rijbewijs af te nemen. “We moeten manieren vinden om dit pijnlijke moment te begeleiden”, pleit Catherine Gabaude. “Nooit bruusk ingrijpen, maar bestuurders helpen om hun leven, naarmate ze ouder worden, te herdenken in de richting van een leven zonder auto. Ik denk dan aan een cursus of training lifestyle redesign.”

Want je kan als mens ook gelukkig leven zonder een eigen auto. Onze samenleving is trouwens al enkele jaren in die richting aan het evolueren, ook al zijn de vervoersmix en de alternatieven voor de auto nog altijd moeilijk en weinig aantrekkelijk. Maar dan nog zal het nodig blijven om mensen, voor wie ‘mijn auto, mijn vrijheid’ betekent, te begeleiden.