Niet storen! Een plekje voor jezelf

Je even terugtrekken, een plek voor jezelf hebben waar je niet gestoord wordt door partner, kinderen of andere huisgenoten. Het is niets om je schuldig over te voelen. Integendeel, het is zelfs levensnoodzakelijk.

Natuurlijk hou je van je gezin, maar geef toe, samenleven vergt veel. Dat heeft de pandemie zeker duidelijk gemaakt. Een eigen kamer in huis, de zolder, het tuinhuis desnoods, waar je even tot rust kan komen: het is aanlokkelijk. Een modern individualistisch idee? De Engelse schrijfster Virginia Woolf schreef het al in 1929 in haar beroemde essay ‘A Room of One’s Own’ (een kamer voor jezelf).

Misschien hoeft het niet te verbazen dat in een tijd waarin mannen verondersteld worden mee te draaien in het huishouden, er iets opduikt als de mancave, naar het gelijknamige boek van de Noor Bjorn Gabrielsen, waarin hij beschrijft (weliswaar met de nodige overdrijving) hoe de hedendaagse man nood heeft aan een toevluchtsoord. De schuur of het knutselhok is de redding van menig relatie, stelt hij.

Wees bewust van je noden

Is dat zo? We vragen het relatietherapeute Vanessa Cluckers. “Het is belangrijk dat mensen zich bewust zijn van de nood om zich terug te trekken”, zegt ze. “Een plek waar je tot rust komt, kan zowel voor jou als je partner erg nuttig zijn. We leven in een sterk geïndividua-liseerde maatschappij, maar in relaties lijkt versmelting wel de norm. Maar jij bent een persoon op jezelf, de andere is een persoon op zichzelf en samen hebben jullie een relatie. Als mens en individu moet je even kunnen terugplooien op jezelf, zonder schuldgevoel. Die bewustwording is belangrijk”, aldus Cluckers. Besef dat je partner dit wellicht ook nodig heeft. Wees in dat opzicht vrijgevig naar je partner toe, zodat hij of zij ook voldoende tijd alleen heeft.

Mensen vrezen soms dat wanneer ze nood hebben aan een eigen plek, er iets niet goed zit in hun relatie of gezin. “Die gedachte kan spelen”, aldus de relatietherapeute. “Mensen hebben verbinding nodig om te voelen dat de relatie nog in orde is. Soms zijn ze ongerust wanneer ze die verbinding niet voelen. Dan beginnen ze te twijfelen aan hun relatie. Te veel afstand is niet goed, want dan ga je vervreemden. Maar de binnenkant van de ander is nu eenmaal oncontroleerbaar. Te veel nabijheid is evenmin goed. Tegen je partner kunnen zeggen: het is een drukke dag geweest voor jou, ga wat ontspannen, is net een teken van liefde. Voor een goeie relatie heb je beide polen nodig: afstand en nabijheid.” En eigenlijk geldt dat in elke relatie: ouder-kind, een vriendschap, een professionele relatie.

Wat als je nog thuiswonende kinderen hebt, die veel van je vragen? Dan is het toch complexer? “Niet noodzakelijk”, zegt Cluckers. Je hebt natuurlijk verantwoordelijkheid ten aanzien van je kinderen, maar afhankelijk van hun leeftijd kan je ze in kleine stapjes leren dat de zorgfiguur niet altijd beschikbaar is. Dat is belangrijk met het oog op hun eigen partnerrelatie later. Grenzen leren respecteren is erg noodzakelijk in een goede opvoeding.”

Introvert of extravert

Even terug naar die mancave, de plek waar de kleuren niet hoeven te matchen, zoals Gabrielsen zegt. Is er een verschil tussen mannen en vrouwen? Hebben vrouwen geen nood aan een girls cave? “Het is wel erg kort door de bocht om te stellen dat mannen hier meer behoefte aan zouden voelen”, vindt Cluckers. “Zowel vrouwen als mannen hebben ruimte voor zichzelf nodig. Alleen vinden vrouwen het dikwijls moeilijker zich zo’n plek toe te eigenen, dat zie ik toch vaak in mijn praktijk. Je moet er als vrouw bewuster mee bezig zijn. Geef aan dat je tijd nodig hebt voor jezelf. Ga erover in gesprek met je huisgenoten. Want zelfs als je bijvoorbeeld een hobbykamer hebt, maar ook een groot schuldgevoel wanneer je je terugtrekt, heeft het weinig zin, dan vorm je je eigen belemmering.”

Prof. dr. Elke Van Hoof, docent psychologie aan de VUB, nuanceert. “Nood hebben aan zo’n plek voor jezelf is niet afhankelijk van man of vrouw zijn. Als er al verschillen zijn, zijn die veeleer cultureel bepaald door het rollenpatroon, waardoor mannen die ruimte voor zichzelf makkelijker durven op te eisen. Wat we wel zien is dat het te maken heeft met je persoonlijkheid. Introverte mensen hebben meer tijd alleen nodig dan extraverte mensen. Deze laatste hebben veel nood aan prikkels, introverte mensen zijn daar gevoeliger voor. Maar jezelf even loskoppelen van de anderen is een essentieel onderdeel van goede zelfzorg, voor iedereen. Ik beveel mensen aan om zich zeker 30 minuten per dag terug te trekken.”

Mentaal ruimte creëren

Een ruimte voor jezelf hoeft trouwens niet noodzakelijk een aparte kamer, tuinhuis of knutselhok te zijn, aldus Van Hoof. Want dat zou betekenen dat alleen wie ruim behuisd is zich dat kan permitteren. Mentaal een plek creëren is even belangrijk. Je kan bijvoorbeeld een fauteuil in huis hebben waar je je terugtrekt met een koptelefoon, al dan niet met noise-cancelling. Daarvoor moet je goede afspraken maken in je gezin, met je huisgenoten. Want je mag dan nog een zolderkamer voor jezelf inrichten, als je daar geen afspraken over maakt, zit iedereen binnen de kortste keren op die zolder. De deur op slot dan maar? “Het is toch wel erg wanneer je dat moet doen, dan creëer je een ongezonde dynamiek. Beter is dat je de dingen kan bespreken.”

Ook de momenten die je kiest zijn belangrijk. “Ik vind het een goed idee, zelfs noodzakelijk, om te plannen wanneer je je terugtrekt”, gaat Van Hoof verder. “Anders zal het toch niet lukken. Bekijk de structuur van je dagen en bepaal wat de beste momenten zijn. Als jij op jezelf wil zijn op het moment dat het spitsuur is in je gezin – wanneer iedereen thuiskomt, zijn verhaal doet, het eten klaar moet – zal dat alleen maar leiden tot conflicten. Ik beveel mensen echt aan om te plannen.”

Transitieperiode

Je eigen plek hoeft effectief niet fysiek te zijn, bevestigt Cluckers. “Al is het toilet wel een typsiche plaats waar mensen zich letterlijk even afzonderen. Je kan ook een bad nemen, jezelf verzorgen, je mentaal terugtrekken in een boek. Of wanneer je terugkomt van het werk heel even in je slaapkamer vertoeven, wat mediteren, door het raam kijken of wat muziek luisteren. Eventjes tot jezelf komen voordat je aan de gezinstaken begint. Dat raad ik mensen altijd aan.” In een transitieperiode heb je vaak extra nood aan een plaats om alleen te zijn, met andere woorden elke periode waarbij je naar een nieuw evenwicht moet zoeken weet Cluckers. Bijvoorbeeld je partner of jijzelf gaan met pensioen. Je krijgt een nieuw samengesteld gezin. Kinderen belanden terug thuis na het kotleven of een relatiebreuk. Of er komen kleinkinderen. “Dan moet je weer je eigen plek zoeken, je eigen grenzen afbakenen. Het is vooral ook belangrijk dat je je voorbereidt op nieuwe fasen die je kunt zien aankomen”, voegt Van Hoof toe. “Maar het is nooit een goed idee om jezelf op te offeren”.

Hoe deden onze grootouders en de generaties voor hen dat eigenlijk? Met soms kroostrijke gezinnen en niet altijd grote huizen? “Eigenlijk had men een paar generaties terug, hoe paradoxaal dat ook mag lijken, vaak meer me-time dan nu”, zegt Van Hoof. “Man en vrouw vertoefden dikwijls meer in hun eigen afgebakende territorium: de man buitenshuis, de vrouw binnenshuis, kinderen speelden in de natuur. Ik wil dat zeker niet romantiseren, maar het is wel zo dat we er nu bewuster naar op zoek moeten. Ruimte voor jezelf, mentaal of fysiek is trouwens een onderdeel van goede zelfzorg.”

“Het is inderdaad niet zomaar een gril van de moderne mens, het is een basisbehoefte”, bevestigt ook Cluckers. “Absoluut noodzakelijk om gezond in een relatie en gezin te staan.”