Onenigheid bij een overlijden: hoe verloopt bemiddeling?

Conflicten in de familie in de laatste levensfase of bij het levenseinde van een familielid, zijn geen zeldzaamheid. Om te voorkomen dat de situatie escaleert, is het mogelijk een beroep te doen op gespecialiseerde bemiddelaars.

Volgens een studie uitgevoerd door de Christelijke Mutualiteiten, de UGent en de vzw ConnFinity (vzw die bemiddelaars verenigt die gespecialiseerd zijn in de bemiddeling bij familieconflicten in de laatste levensfase), waarover je meer kan lezen in het maartnummer van Plus Magazine, ontstaan bij zowat 20% van de families conflicten wanneer het levenseinde van een dierbare nadert of iemand net overleden is. “Deze ruzies zijn over het algemeen zeer intens. Conflicten opgebouwd in de loop van het leven kunnen plots een scherp en dwingend karakter krijgen. In bepaalde situaties kunnen deze conflicten niet meer tijdig besproken worden of opgelost, tot spijt van de betrokkenen”, legt Désirée Seghers, bemiddelaar bij ConnFinity, uit.

Het is geen uitzondering dat deze conflicten escaleren, waardoor een vreedzaam levenseinde van een dierbare onmogelijk wordt en op de lange termijn schadelijke gevolgen hebben voor de nabestaanden. Uit het onderzoek van Christelijke Mutualiteiten blijkt echter dat er in de meeste gevallen toch een gedeeld verlangen bestaat om tot een oplossing te komen, maar waarbij families, ondanks hun goede wil, vaak niet over de middelen beschikken om het conflict uit te klaren. Vandaar het belang om een beroep te kunnen doen op derden, zoals bemiddelaars. Een stap die soms moeilijk gezet wordt, omdat daarbij nieuwe vragen rijzen of de mensen een gevoel van onbehagen hebben, omdat het niet gemakkelijk is om je problemen aan een onbekende prijs te geven. Daarom is het zo belangrijk om uit te leggen wat de bemiddeling van een familieconflict in de laatste levensfase inhoudt.

Bruggen bouwen

Allereerst is het belangrijk om bepaalde misvattingen uit de wereld te helpen. “Bemiddeling is geen zoeken naar totale verzoening tussen alle partijen ten koste van alles”, legt Désirée Seghers uit. “Des te beter als dat lukt, maar soms is het onmogelijk. Het betekent vooral proberen een rustig contact tussen de familieleden opnieuw mogelijk te maken, zodat iedereen zich iets beter voelt en het levenseinde van de dierbare zo vreedzaam mogelijk verloopt. En om daartoe te komen, schudt de bemiddelaar geen kant-en-klare oplossingen voor het probleem uit zijn mouw. Het is zelfs niet aan hem om het antwoord te vinden; zijn rol is eerder die van facilitator. Hij zal de familieleden met elkaar in contact brengen, hun meningen aan elkaar aftoetsen, de juiste vragen stellen, vragen die de familieleden aan het denken zetten, vooruit helpen, zodat de familie zelf tot een oplossing komt. Uiteindelijk zijn zij het die de kaarten in handen hebben.”

Concreet begint de opdracht van de bemiddelaar zodra een familielid de stap zet om contact met hem of haar op te nemen. “Vanaf dat eerste moment gaan wij die persoon of personen heel warm, heel persoonlijk onthalen, want het is een grote stap als mensen besluiten ons te bellen om over zulke moeilijke dingen te praten. Het onderwerp durven aankaarten bij een derde, ook al is de situatie buitengewoon ingewikkeld, heeft iets heel moois: het bewijst dat deze mensen alles willen proberen om de situatie te ontmijnen... Wanneer je contact opneemt met een bemiddelaar, is de belangrijkste stap vaak al gezet.”

Iedereen heeft (in ieder geval deels) gelijk

Aangezien elk geval anders is en elke bemiddelaar zijn eigen manier van werken heeft, is het moeilijk om te veralgemenen. “Toch kunnen we stellen dat het niet altijd mogelijk of zelfs wenselijk is om iedereen direct rond de tafel te krijgen: als bemiddelaars nemen we de tijd om de situatie te doorgronden, om naar alle partijen te luisteren. Dit is geen eenvoudige opdracht want we moeten onpartijdig zijn, proberen de verschillende standpunten te begrijpen. Dit is iets om steeds in gedachten te houden: iedereen heeft een goede reden voor zijn gevoelens, iedereen heeft zijn beleving en soms ook goede redenen om er niet over te willen praten. Kortom, iedereen heeft een geldige reden – althans in zijn ogen – om te handelen zoals hij handelt. En pas als we een globaal zicht op de situatie hebben, kunnen we overwegen om mensen bij elkaar te brengen en naar mogelijke oplossingen te zoeken. Maar dan moet wel iedereen het ermee eens zijn om erover te praten... (zie kader).”

Zo’n aanpak vergt tijd, vandaar dat ConnFinity vzw ervoor pleit om vroegtijdig een beroep te doen op bemiddelaars. “Als je ouders bijvoorbeeld een dagje ouder worden en het levenseinde nadert en je vermoedt dat op dat moment de dingen binnen de familie niet eenvoudig zullen zijn, kan het nuttig zijn om het voortouw te nemen, het terrein voor te bereiden voordat het moment daar is waarop alles uit de hand loopt. Want als het einde daar is, gebeuren er zoveel dingen en komen er zoveel gevoelens los, dat het bijna onmogelijk is om een stap terug te zetten. Je moet het onderwerp zo vroeg mogelijk aansnijden, ook al is praten over de dood nooit gemakkelijk.”

Meer info: www.connfinity.be.