Op vriendschap staat geen leeftijd

Vrienden van uiteenlopende generaties zijn nog steeds witte raven. Gedeelde passies en interesses kunnen dat leeftijdsverschil nochtans vlot overwinnen. Deze vrienden bewijzen hoe verrijkend een oudere of jongere zielsverwant kan zijn.

Stadssociologe prof. Beate Volker (Universiteit Utrecht) verdiept zich al jaren in alle mogelijke aspecten van volwassen vriendschapsrelaties. Zij stelt vast dat vrienden met een groot leeftijdsverschil even zeldzaam als bijzonder zijn. “Aan een ruime groep deelnemers hebben we gevraagd of ze bevriend waren met iemand die veel ouder of jonger was dan zijzelf en die geen familie was. Binnen families zie je zo’n vriendschapsrelaties wel wat vaker, bijvoorbeeld tussen een nicht en een tante of opa en kleinkind. Daarbuiten komen ze slechts uitzonderlijk voor. De meeste vrienden verschillen maximum vijf jaar. Bij jongeren ligt dat verschil zelfs nog lager. Logisch. Tussen iemand van 55 en 60 is het verschil qua levensfase een stuk kleiner dan tussen een 13-jarige en een 18-jarige.”

Scheidingslijn

Dat vrienden van uiteenlopende leeftijden schaars zijn, komt door de manier waarop vriendschap ontstaat. Je raakt vooral bevriend met mensen die op je lijken qua achtergrond, opleiding, etniciteit, sekse en... leeftijd. Bovendien is de samenleving zo gestructureerd dat je vooral deze gelijken ontmoet.

“Vrienden vind je doorgaans binnen dezelfde generatie. Dat komt omdat je vriendschap sluit binnen een bepaalde sociale context, zoals de school of de sportclub, waar groepen meestal volgens leeftijd zijn samengesteld. Zelfs op heel wat plekken waar je je vrije tijd spendeert, zoals kroegen, loopt die leeftijdsgebonden scheidingslijn door. Er wordt weinig spontaan gemixt, wat het moeilijker maakt om oudere of jongere mensen te leren kennen. Vrienden maken op de werkvloer kan ook, al is dat in tal van jobs niet vanzelfsprekend. Wanneer er een heel formele sfeer hangt of er is concurrentie tussen collega’s, krijgt vriendschap weinig ruimte. Maar in sommige jobs lukt het zeker.”

Een ouder of jonger maatje ligt niet alleen minder voor de hand, ook vanuit de maatschappij worden deze relaties vaak nog argwanend bekeken. “Er plakt toch nog een soort stigma op, omdat de meeste mensen zo’n bijzondere combinatie niet gewend zijn. Daardoor moeten vrienden van verschillende leeftijden wel eens opboksen tegen vooroordelen, maar zoiets kan de onderlinge band ook versterken.”

Sociaal kapitaal

Vriendschapsbanden met een leeftijdsverschil mogen om verschillende redenen best meer worden aangemoedigd. Beate Volker: “Zo’n vriendschappen houden immers een enorm sociaal kapitaal in, dat we nu verloren laten gaan. Als oudere vriend kan je een schat aan levenservaring en inzichten delen en kan je de jongere vriend helpen relativeren wanneer die bijvoorbeeld zijn job verliest of zich zorgen maakt om zijn kinderen. Omgekeerd kan je als jongere vriend de andere meer voeling bieden met je leefwereld, of hem mee op weg helpen met digitale en technologische veranderingen. Doordat deze vrienden in een andere levensfase en leefwereld vertoeven, werkt die vriendschap wederzijds verrijkend. Je kijkt ook anders naar elkaar dan onder leeftijdgenoten. Als oudere vriend herken je in de jongere vriend veel van jezelf op die leeftijd of zie je wat je bent kwijtgeraakt in de loop van je leven. Als jongere vriend kijkt je misschien wel op naar je oudere vriend en wil je ook op die manier ouder worden. Beiden vullen elkaar vaak mooi aan.”

Wanneer bij een vriendschap de leeftijd zo verschillend is, is het belangrijk dat er op andere vlakken voldoende overeenkomsten zijn om het blijvend te laten klikken. “Op een ver- gelijkbare manier in het leven staan, dezelfde normen en waarden delen, een soortgelijke opleiding achter de rug hebben, een gedeelde passie of hobby hebben, kan als sterke lijm werken voor de vriendschapsband. Dan doet leeftijd er niet toe.”

Vrienden voor het leven

Vriendschapsrelaties zijn per definitie dynamisch: relaties verwateren, andere versterken net. Bij vrienden van verschillende leeftijd valt het op dat het toch vaak erg stabiele en langdurige relaties zijn. “Daar zijn een aantal redenen voor. Soms hebben deze vrienden al wat obstakels moeten overwinnen, zoals het commentaar van de omgeving. Bovendien hebben ze voor hun band meer moeite moeten doen dan vrienden van dezelfde leeftijd, die elkaar vanzelf treffen op school, in de sportclub, op café. Door het leeftijdsverschil bevind je je altijd in een andere levensfase. Dat kan een pluspunt zijn. Bij gewone vrienden zie je dat mensen vaak uit elkaar beginnen te groeien wanneer ze in dezelfde levensfase uiteenlopende keuzes maken, zoals trouwen, kinderen krijgen, van baan veranderen, verhuizen enz. Bij vrienden van verschillende leeftijd speelt dat helemaal niet. Dat maakt ook dat deze vrienden zich op het wezenlijke, op de kern van hun vriendschap kunnen richten. Wat denken en delen ze echt, los van de actuele context waarin ze zich op dat moment bevinden.”

Soms kan het verschil in levensfase zich ook tegen de vriendschap keren en een valkuil worden. “Als jou als jongere vriend iets overkomt dat eigen is aan je levensfase, zoals een scheiding, en je dat volledig opslorpt, terwijl de oudere vriend dat vanuit een ander perspectief bekijkt, kan dat je van elkaar doen vervreemden. Of als je als oudere vriend ziek of zorgbehoevend wordt, kan afspreken moeilijker worden. Zo’n situaties vragen van beide vrienden een hoge mate van empathie en extra aandacht om de vriendschap overeind te houden.”

Mary-France (55), An (43) en Erika (41): “Vriendschap moet niet te complex zijn”

An en Mary-France leerden elkaar kennen tijdens hun avondopleiding tot reisgids, alweer 20 jaar geleden. Erika kwam er iets later bij en volgde op hun aanraden ook de opleiding.

Mary-France: “Leeftijd is voor mij nooit een issue in vriendschappen. Wat telt is het karakter, of ik die persoon interessant vind, ermee kan babbelen en ze goed kan luisteren. Op een dag zei An dat ik moest stoppen met zagen. Ik was van de kaart, maar dacht: eindelijk iemand die durft ingaan tegen mijn grote mond. Zo is onze vriendschap begonnen. An is de enige van wie ik dat verdraag. Voor Erika ben ik eerder een steun, iemand die haar helpt relativeren. Ik heb An en Erika zien evolueren, hun kinderen zien opgroeien. Zelf heb ik er geen, maar ik voel me altijd welkom bij hen thuis. Ik word opgenomen in hun gezinsbubbel. Daar geniet ik van.”

Erika: “We kunnen bij Mary-France ook klagen over het moederschap. Dan geeft ze raad, daar heb ik veel aan. Ik heb me wel eens afgevraagd: wat krijgt zij van ons terug? Maar dan zie ik geboortekaartjes en foto’s van onze gezinnen hangen en besef ik welke plaats we in haar leven innemen.”

An: “Toch zien we elkaar vaker zonder man of kinderen erbij. Die vriendschap is iets tussen ons. En voor Erika en mij ook wel een moment om even weg te zijn van de beslommeringen thuis.”

Erika: “Mary-France en An nemen mij al eens mee naar dansvoorstellingen waar ik zonder hen nooit naartoe zou gaan. Dat verbreedt mijn horizon.”

Mary-France: “Vriendschap is een beetje als liefde: het moet goed zitten, niet te complex zijn. Vaak zijn mensen vrienden omdat ze hun hart bij elkaar kunnen uitstorten. Maar wij willen vooral samen leuke dingen doen. En als er iemand niet goed in zijn vel zit, dan komt dat wel ter sprake. Eén vriend of vriendin kan niet al je noden inlossen, maar we weten dat we op elkaar kunnen rekenen als het ertoe doet.”

Dirk (47) en André (81): “We zijn allebei historici, maar met heel verschillende karakters”

Zo’n 25 jaar geleden leerden Dirk en André elkaar kennen op het Rijksarchief, waar ze als collega’s archieven behandelden uit dezelfde periode.

André: Ik herkende in Dirk eenzelfde gedrevenheid en passie. Maar tegelijk is hij erg bescheiden, dat waardeer ik enorm. Al snel verstonden wij elkaar. Onze karakters matchen wonderwel, al zijn we totaal verschillend. Dirk is extravert en sociaal, ik veeleer introvert. Vooraleer ik iemand een goede vriend noem, gaan er al gauw tien jaar over.”

Dirk: “Net die verschillen maken onze vriendschap aantrekkelijk. Ik apprecieer de kalmte, hoffelijkheid en zachtheid die hij uitstraalt. En hij geniet van wat ik onder meer vertel over mijn activiteiten als begeleider bij de jeugdbeweging. André heeft ook een geweldig gevoel voor humor. Hij klaagt nooit, bekijkt de dingen altijd door een positieve bril. Als ik het somber inzie, slaagt hij er vaak in om mijn kijk te veranderen. Omdat we ver van elkaar wonen, ontmoeten we elkaar drie tot vier keer per jaar. Maar tussendoor schrijven we elkaar via mail lange brieven. Telkens als ik bij hem op bezoek kom, voelt het als vakantie door de omgeving en de warme sfeer die hij creëert. Dan zitten wij in onze kleine bubbel, gaan we helemaal op in het gesprek. Hoewel André alleen woont en een heel ander leven leidt, is hij sterk begaan met mijn gezin en alles wat ons bezighoudt. Hij luistert oprecht, is heel empathisch. Toen mijn broer overleed, was hij een belangrijke steun voor mij.”

André: “Wij zijn ook levensgenieters. Een lekker maal in een rustig restaurant met een goeie witte wijn of een wandeling in de natuur. Dat vinden we top. Grappig genoeg hebben we allebei wat problemen met het gehoor, dus zoeken we geen lawaaierige plekken op. Het leeftijdsverschil heeft nooit een rol gespeeld. De kern van onze vriendschap is in se niet anders.”

Dirk: “Dat leeftijdsverschil uit zich enkel in kleine details. Zo maak ik me iets sneller zorgen om zijn gezondheid wanneer ik hem niet meteen kan bereiken. André is nog steeds actief als onderzoeker en af en toe schakelt hij mij dan in als muilezel, om in zijn plaats in een archief of bibliotheek te duiken. Omgekeerd staat hij altijd klaar om voor mij artikels te vertalen. Toevallig werk ik vandaag vanuit hetzelfde bureau dat jarenlang van André was. Nog alle dagen doet mij dat enorm veel plezier.”

Marleen (64) en Tine (44): “Zelfde zin voor avontuur en zotte plannen”

De band tussen Marleen en Tine was er al bij hun tweede ontmoeting.

Marleen: “De eerste keer was op de eerste schooldag van mijn dochter. Tine was zes jaar ouder dan haar en heeft zich spontaan over haar ontfermd. Toen ik jaren later als klarinettist in de harmonie stapte, kwamen we elkaar opnieuw tegen. Ik, een veertiger met tienerkinderen, Tine een twintiger die nog studeerde. Er was meteen die klik. Na de repetities ging het altijd richting café, waar we plezier beleefden, maar ook diepgaande gesprekken voerden. Mijn band met Tine is blijven groeien. Vandaag is zij een van mijn beste vriendinnen. Al ruim 20 jaar maken we elkaars ups en downs van heel nabij mee, van echtscheidingen tot geboortes.”

Tine: “We zaten in heel andere thuissituaties, maar dat belette niet dat we eerlijk over alles konden praten. Als twintiger vond ik het boeiend om te horen wat Marleen meemaakte. Ik dacht soms wel ‘wat kan ik daar als jong ding nu op zeggen?’ We luisterden naar elkaar zonder te oordelen. Als ik vandaag met iets worstel, is Marleen mijn eerste aanspreekpunt. Ze heeft meer levenservaring en geeft me andere raad dan mijn leeftijdgenoten. En omdat Marleen al met pensioen is, is zij ook meer beschikbaar dan vriendinnen die het net als ik druk hebben met hun gezin.”

Marleen: “Maar ik vraag net zo goed raad aan Tine. Als oudere vriendin denk ik zeker niet dat ik het allemaal beter weet. We zijn er altijd voor elkaar. In nood kent men zijn vrienden. Dat is tussen ons al lang bewezen. Ooit stuurde ze me geld op nadat ik op reis bleek opgelicht door een autoverkoper. Zo groot is het vertrouwen.”

Tine: “We delen niet alleen dezelfde humor en levenslust, maar ook de zin voor avontuur en een wat impulsieve aard. Ik heb nogal eens wilde plannen en in Marleen vind ik altijd een compagnon de route. Wij durven ons smijten! Zo zijn we een paar keer met een auto vol spullen naar Tunesië gereden, om het vakantiehuisje van Marleen in te richten. Onderweg liep er wel eens wat mis, maar in plaats van te stressen, improviseerden wij erop los.”

Marleen: “Leeftijd speelt voor mij geen rol. Ook mijn partner is 26 jaar jonger. Natuurlijk voel ik fysiek wel dat ik soms minder fit ben, maar qua mentaliteit voel ik geen verschil met Tine.”

Tine:”Opmerkingen van anderen leggen wij naast ons neer. Weet je dat men- sen die ons samen zien amper merken dat Marleen 20 jaar ouder is? Zo zie je maar wat een jonge uitstraling vermag.”

Guido (72) en Annick (49): “We zitten op dezelfde golflengte”

Ze leerden elkaar een dikke tien jaar geleden kennen in de toneelvereniging waar Annick en haar toenmalige vriendin bij aansloten.

Annick: “Het klikte met Guido en zijn vriendin, en tussen pot en pint, na een repetitie, hebben we beslist om samen op vakantie te gaan. De Dordogne, foie gras, zoete witte wijn,... We ontdekten al snel dat we dezelfde dingen tof vinden op vakantie. Alles verliep heel ongedwongen. Sindsdien gaan we bijna elk jaar samen op vakantie. Mét onze drie jonge kinderen erbij, ook al is Guido die fase al lang voorbij. Leeftijd speelt eigenlijk geen rol. We zitten op dezelfde golflengte. We hebben maar twee woorden nodig om in lachen uit te barsten.”

Guido: “Ik heb nooit het gevoel dat ik op stap ben met iemand die zo veel jonger is. Na een toneelrepetitie, op café, zijn we eens lang blijven babbelen en hebben we tegen elkaar gezegd: wij blijven vrienden tot de dood. En als we riskeren elkaar wat minder te zien, dan gaan we moeite doen om toch contact te houden. We wilden die vriendschap onderhouden. Zo is het ook gegaan. We zijn er voor elkaar, ook op moeilijke momenten.”

Annick: “We hebben ook al samen een toneelstuk geregisseerd en dat verliep zonder veel woorden. Ik maak wel meer van mijn neus, omdat ik nu eenmaal zo ben. Guido zegt dezelfde dingen op een rustiger manier. We hebben een ander temperament, maar dat vult elkaar goed aan.”

Guido: “Je komt veel toffe mensen tegen in je leven, zeker als je actief bent in een of andere vereniging. En velen blijven ook goede kameraden, maar vaak vanop een zekere afstand. Als er dan iemand is die zo blijft hangen als Annick, dan vind ik dat een verrijking. Ik ben onlangs getrouwd en het was voor ons een evidentie dat Annick en haar ex-vrouw, met wie we ook nog steeds een heel goede band hebben, onze getuigen zouden zijn.”

Annick: “Sinds ik gescheiden ben, is het voor mij hard zoeken wat ik op dat vlak nog wil in het leven. Ik weet wel dat een nieuwe partner ook een beetje een klik moet hebben met wie mij dierbaar is. De band die ik heb met Guido zegt ook iets over wie ik ben of wie ik wil zijn. We lijken in heel veel zaken op elkaar. Wie niet goed kan opschieten met mijn maat, zou mij bijgevolg ook niet zo tof vinden.”