Tine Embrechts: “Ik wil de menopauze niet problematiseren”

Tine Embrechts is drie afleveringen lang jouw gids in Menopauzia. Aan de hand van intieme gesprekken met ervaringsdeskundigen en een flinke dosis humor leidt ze je vakkundig langs de clichés.

Met typetjes als pornoactrice Kelly en Heidi van Petrick uit het Peulengaleis, of recenter zatte Melanie uit De Ideale Wereld, schreef Tine Embrechts televisiegeschiedenis. Een humaninterestprogramma over de menopauze lijkt dan ook een bocht van 180 graden. Ware het niet dat de actrice ook in zo’n gevoelig thema de humor ziet.

Waarom een programma over de menopauze?

Het viel me op dat ik er nog nooit iets over gehoord of gezien had op televisie. Terwijl toch de helft van de bevolking erdoor geraakt wordt. Er hangt een soort suffigheid rond, een soort schaamte, wat ik heel jammer vond. Bovendien kon ik er een heel persoonlijk verhaal van maken omdat ik effectief in de leeftijdscategorie zit.

Je bent vertrokken vanuit je eigen onzekerheden en angst?

Door een gebrek aan informatie blijven we toch heel hard steken in de clichés. Wat weten wij over de menopauze? Je zin in seks verdwijnt en je krijgt vapeurs. Het voelde voor mij als een afgrond waarin ik zou vallen, en dan zou het gedaan zijn met mij als aantrekkelijke vrouw. Ik wilde weten of dat een realistisch beeld was. Want de media helpen ook niet. Hoeveel vrouwen boven de vijftig verdwijnen niet van het scherm?
Ik heb wel het gevoel dat er intussen wat aan het veranderen is. Maar toen ik pas aan het programma begon, kreeg ik regelmatig de commentaar dat ik de menopauze niet moet problematiseren, ‘dat het altijd al bestaan heeft en dat elke vrouw erdoor moet’. Ik wil er helemaal geen probleem van maken. Ik wil het juist normaler maken. Bespreekbaar, ook voor mannen.

Kan je er thuis gemakkelijk over spreken?

Mijn thuissituatie is ook een van de redenen waarom ik me zo goed wou informeren. Ik heb een partner die elf jaar jonger is, die ik heel graag zie en graag wil houden. Ook voor hem wou ik weten wat mij te wachten staat. Laurent praat gelukkig graag over alles. Hij is geïnteresseerd in hoe het menselijk brein en het lichaam werken.

Je hebt ook twee jonge kinderen. Ze zeggen dat het zorghormoon zou afnemen in de menopauze.

Dat zorghormoon valt gewoon weg eens de aanmaak van oestrogenen stopt! Ik zit nog niet in de menopauze, maar wel in de aanloop waarbij alle hormonen behoorlijk schommelen. Dat voelde ik ook aan mijn humeur de voorbije jaren. Ik heb me soms best slecht gevoeld. Alsof ik de zorg niet goed aankon. Toegegeven, vier kinderen, dat vraagt een stevige zorg, zeker in combinatie met mijn job. Maar ik verloor soms de pedalen, terwijl ik altijd dacht dat ik met ouder worden geduldiger zou worden. Niet dus.
Met alles wat ik nu weet over de menopauze, besef ik dat ik wat meer tijd voor mezelf moet nemen. Je lichaam reageert niet meer zoals ervoor. Dat is niet erg, je moet dat gewoon inbouwen.
Ik heb het mezelf ook niet gemakkelijk gemaakt door nog na mijn veertigste kinderen te krijgen. Tot voor kort hadden vrouwen van vijftig volwassen kinderen. Maar de maatschappij is geëvolueerd. Steeds meer vrouwen krijgen kinderen als ze eind de dertig zijn. We weten dat dit fysieke gevolgen heeft: de vruchtbaarheid vermindert, er is meer kans op bepaalde aandoeningen ... Over het feit dat ook die menopauze eraan komt, hoor je veel minder. Dat had ik als dertigjarige vrouw misschien graag geweten.

Het is je eerste humaninterestprogramma. Was je daaraan toe?

Het stond al een tijdje op mijn verlanglijstje, maar ik wist niet of ik het zou kunnen: experten interviewen, een ontspannen sfeer creëren waarin mensen openhartig zouden praten. Het is niet iets waar ik vroeger van droomde. Mijn grote passie blijft acteren.
Misschien zou ik het tien jaar geleden niet gekund hebben. Ik vind het nu veel makkelijker om mezelf kwetsbaar op te stellen. Ik slaag erin om goeie gesprekken te voeren zonder te denken: oei, er staan camera’s op mij gericht. Ik kom makkelijker tot de kern. Als dat ouder worden is, dan kijk ik er wel naar uit.

In Menopauzia zitten ook humoristische sketches en liedjes. Waarom vond je het belangrijk dat die erin zaten?

Humor en kwetsbaarheid liggen zo dicht bij elkaar. Het helpt om zaken te relativeren. En het ligt ook zo dicht bij mij. Op die manier is dit wellicht het meest persoonlijke programma dat ik ooit gemaakt heb.
Door er sketches (geschreven door Jan Dircksens) en liedjes (geschreven door Hugo Matthysen) in te verwerken, willen we vermijden dat het enkel kommer en kwel zou zijn. Want we moeten niet onnozel doen: het is niet leuk, die menopauze. Maar op alle moeilijke momenten in mijn leven, zoals mijn scheiding, was humor een boei. Ik hoop dat de humor in Menopauzia ook helend is voor vrouwen die zich slecht in hun vel voelen.

Wanneer heb jij ontdekt dat je humor hebt?

Humor heeft mij altijd aangetrokken. Wij keken naar de absurde humor van Van Kooten en De Bie, Theo en Thea, Monty Python ... Ik speelde dat na met mijn broers. Die speelsheid heb ik dus van thuis meegekregen. In het tweede middelbaar van de Steinerschool – ik speelde een van de toneelspelers in Midzomernachtsdroom van Shakespeare – merkte een leerkracht op dat ik goed kon acteren en echt hilarisch was. Dat was de eerste keer dat iemand dat talent in mij zag.
Tijdens de laatste jaren van het middelbaar was humor mijn verdedigingsmechanisme. Ik was niet bepaald de mooiste van de klas. Mijn onderkaak groeide te fel, waardoor ik een grote kin had. In mijn ogen was ik ontzettend lelijk. Ik had voor mezelf beslist: ik ben niet mooi, dus ik moet het van iets anders hebben. Ik ben daardoor wel heel mondig geworden.

Is het als komische actrice moeilijk om van dat label af te geraken?

Tot een paar jaar geleden droomde ik wel eens van een serieuze rol in een film of serie. Want uiteraard kan ik dat ook. In het theater heb ik die kans gekregen. Maar je hebt daar zelf weinig vat op. Het heeft tijd nodig gehad, maar ik heb het intussen omarmd. Toen ik samen met Ella (Leyers, nvdr) voor het eerst ‘de zatte madammen’ deed, kreeg ik zoveel positieve berichten. Die sketch werd een miljoen keer bekeken op YouTube! Dan zat ik maanden te verlangen naar een grote rol en één sketch van drie minuten deed het internet ontploffen. Ik heb het dus losgelaten. Ik ben dankbaar voor alles wat ik wel mag doen.

Zijn er grenzen aan humor?

Weinig. Zeker in De Ideale Wereld, wat satire is, vind ik dat je met veel mag lachen. Iedereen heeft wel een ethische grens waar je niet overgaat omdat het kwetsend of mensonterend is. Als het over rassen gaat, bijvoorbeeld. Maar ik besef dat humor soms kwetsend kan zijn.
Ik merk wel dat er op het vlak van humor een voorzichtigheid is ingeslopen die vroeger niet bestond. Soms vind ik dat logisch. Blackfacing (het zwart opmaken van een gezicht, nvdr), bijvoorbeeld, dat doe je nu niet meer. Maar Bart Peeters en Hugo Matthysen als de mannen van de Gamma, de übergays in Het Peulengaleis, vind ik nog steeds heel grappig. Al weet ik niet of het vandaag nog zou passeren. In zulke kwesties heeft de jongere generatie altijd gelijk, vind ik. Wij moeten hen daarin volgen. Maar soms gaat de voorzichtigheid wel heel ver. Als actrice weigeren om een rol te spelen van onderdrukte vrouw ‘omdat dat niet meer kan’, dat is de dood van het theater. Je moet wel nog altijd kunnen spelen. Maar het is een heel moeilijke zoektocht. En ik wil daar oprecht in bijleren.

Er zit ook muziek in het programma. Dat aspect van jou is misschien minder bekend. Hoe belangrijk is muziek voor jou?

Ik ben altijd omringd door muziek. Ik vind mezelf geen zangeres, maar ik zing wel graag en veel. Dat is een familieding. Mijn twee broers zijn muzikant, mijn moeder zingt en mijn vader is een muziekfreak. Hij is nog steeds op de hoogte van jonge artiesten. Mijn oudste zoon, Oscar, is muzikant (artiestennaam OSKI). Hij heeft bij ons op zolder een studio ingericht, er komen dus regelmatig muzikanten over de vloer. Ik heb met mambo-orkest El Tattoo del Tigre, meidengroep Hormonia en de voorstelling Jukebox ook al veel muziekvoorstellingen gespeeld. Dat is deel van mijn leven.

Als humor dient om te relativeren, dan is muziek er om te …

… troosten. En om je beter te voelen. Het beste voorbeeld is de coronaperiode. We zaten zonder werk opgesloten in ons huis en onze tuin. Ik ben toen met mijn broer Pieter, die naast ons woont, liedjes beginnen opnemen voor patiënten in ziekenhuizen die geen bezoek meer mochten ontvangen. Dat deed zo deugd. Het heeft voor mij wel nog eens het belang van muziek scherpgesteld. ●

Menopauzia. Dit najaar op VRT 1.