Acteur Tom Van Dyck: ‘Transformeren is het liefste wat ik doe’

De acteur achter de meest legendarische lach uit de Vlaamse tv-geschiedenis is terug van nooit weggeweest. In Jackson & Malone vervelt Tom Van Dyck alweer tot een memorabel personage en tegelijk start hij met een theatermonoloog.

Als een ware kameleon weet Tom Van Dyck zichzelf naadloos te transformeren in de meest uiteenlopende karakters. Van de hilarisch lachende Alain Vandam uit Het Eiland, de timide slagerszoon Luc Vangenechten in Van vlees en bloed tot de gewiekste Frank De Jong uit Geldwolven en zijn jongste alter ego, de bonkige agent Poncke in Jackson & Malone.

Deze Vlaams-Nederlandse serie van de hand van de Nederlandse cabaretier Hans Teeuwen, speelt zich af in een absurde realiteit en een sfeer die aan Twin Peaks doet denken. Kan je al een tip van de sluier lichten?

Ik ben zelf heel benieuwd hoe mensen gaan reageren want je krijgt hier een compleet andere Hans Teeuwen te zien. Niet langer de briesende bom energie die op alles schiet wat beweegt maar net een heel beheerst personage. Toen ik het scenario las, stond ik versteld van het intrigerende, gekke universum dat hij gecreëerd had. Het is een spannende whodunit met heel wat van de pot gerukte twists. Ik voelde dat mijn personage echt wel veel mogelijkheden bood. Het is trouwens de eerste rol waarin ik in een andere ‘taal’ spreek, meer bepaald het Brabants. Met de hulp van mijn vrouw (de Nederlandse actrice Alice Reijs) en Hans zelf heb ik me dat wat lompe, binnensmondse dialect eigen gemaakt. Heerlijk om te doen! Het deed me helemaal terugdenken aan mijn geliefde ‘In de Gloria’-tijd toen ik zoveel rare types mocht spelen.

Ook heel wat oudere Nederlandse coryfeeën duiken erin op?

Dat maakt het voor mij extra fijn. Ik ben opgegroeid met de programma’s van de VPRO op zondagavond zoals Jiskefet en ineens stond ik op de set naast mijn ‘helden van weleer’ zoals Michiel Romeyn, Porgy Franssen en Arjan Ederveen. Die laatste was trouwens de grote inspiratiebron van In de Gloria. Net als bij Het Eiland hebben we ook nu enorm veel plezier gemaakt tijdens de opnames. In zo’n omgeving functioneer ik het best: waar het er heel professioneel aan toe gaat maar tegelijk veel positief vertrouwen is in elkaar.

In het verleden heb je personages vertolkt met de meest diverse fysieke kenmerken. Is dat voor deze rol ook gebeurd?

Zeker. Transformeren is echt het liefste wat ik doe. Een ander iemand creëren waar ik dan tics of elementen van al dan niet bestaande mensen in integreer. Bij Jackson & Malone draag ik een dikmaakpak waardoor ik bijna letterlijk in een andere huid kruip. Voor mij draait acteren echt om mij helemaal te verplaatsen in een ander. Ik bedenk ook zelf graag mee hoe mijn personage eruit ziet. Dat start met het maken van een moodboard thuis en lang voor de opnames starten ga ik al langs bij het beauty-departement om alles op punt te stellen zodat ik ook de tijd heb om eventueel te verdikken of te verdunnen, een baard of snor te laten groeien. Dora Van der Groen zei altijd ‘je lichaam is je instrument als acteur’ en ik hou ervan om dat instrument regelmatig te bewerken zodat er andere klanken uitkomen. Ik heb al de meest diverse, vaak lelijke looks aangenomen en ik weet dat mijn vrouw en dochters soms hun hart vasthouden na zo’n overleg: wat heeft- ie nu weer beloofd om te doen? (lacht)In het verleden ging dat bijkomen en afvallen trouwens vlotter dan vandaag. Niet zozeer dat eerste – dat is het plezante deel – maar dat terug op gewicht raken wordt met de jaren lastiger.

Je staat intussen al ruim 30 jaar op de planken en voor de camera. Heeft acteren je ook meer empathie bijgebracht?

Absoluut! Net als veel artiesten heb ik een vorm van hypersensitiviteit. Die extra tentakeltjes om al die emoties te voelen heb je ook nodig, maar soms kan het ook een last zijn dat er zoveel prikkels binnenkomen. Het spelen biedt mij hiervoor een uitlaatklep. Toneelspelen zou een basisvak moeten zijn in het middelbaar onderwijs om elke jongere te laten proeven van het vermogen om je te verplaatsen in iemand anders, met diens gedachtengoed en verleden. Ik ben overtuigd dat dit de empathie kan doen groeien.

In de reüniespecial van 20 jaar Het Eiland spat jullie spelplezier nog steeds van het scherm. Hoe uniek is het om met zo’n hechte groep vrienden samen te werken?

Die bende, dat voelde als een soort familie. Dat was heel bijzonder maar het viel niet uit de lucht omdat we met dezelfde regisseur, acteurs en crew ook al een hele voorgeschiedenis samen hadden via ‘In de Gloria’. Die reeks ligt mij nog altijd het nauwst aan het hart, omdat ik als acteur toen een enorme ontwikkeling heb doorgemaakt. Naast spelplezier heeft me dat ook veel vertrouwen geschonken. Doordat we veelal zonder script speelden en veel moesten improviseren, was dat belangrijk. Want natuurlijk mislukte er ook veel en zoiets durf je alleen in een warme, veilige omgeving. De band die we daar smeedden is ook Het Eiland ten goede gekomen. Zoals je in de reünie ziet, is de slappe lach vaak een constante en wordt er regelmatig iemand liefdevol uitgelachen. Wat wij daar allemaal uitspookten zou je vandaag makkelijk kunnen wegzetten als ‘foute boel’ maar door onze vertrouwensband was dat allemaal mogelijk.

Hoe vaak krijg jij nog de vraag om de hilarische lach van Alain Vandam te reproduceren?

Ontzettend vaak! Het gekke is dat het een soort cultureel erfgoed lijkt geworden, dat generaties aan elkaar doorgeven. Regelmatig komen nu ook 16-jarigen op mij afgestapt die mij polsen naar dé lach. Heel fijn om vast te stellen dat een nieuwe generatie Het Eiland kan smaken. Ook op scholen worden fragmenten van Het Eiland blijkbaar nog vaak ingezet om te tonen hoe het vooral niet moet. (lacht) Twintig jaar geleden hadden wij nooit kunnen vermoeden dat die reeks zo’n impact zou hebben.

Je combineert televisie met theater maar wat vind je zelf het fijnste om te doen?

Wanneer ik voor een camera speel, voelt dat voor mij heel natuurlijk, als een vis in het water. Bij theater is de uitdaging vaak groter. Dat is meer als een marathon lopen, zeker wanneer het om een monoloog gaat. Kortom, het zijn twee heel andere métiers waartussen ik liever niet kies. Toneelspelen functioneert voor mij zoals een ventieltje, in twee richtingen. Het helpt me om er weer wat lucht bij te pompen als ik platte banden heb, maar ook om stoom af te laten wanneer ik te gespannen ben. Er zijn periodes geweest dat ik met dit vak worstelde en me afvroeg of ik niet beter wat anders ging doen. Intussen ben ik er achter dat ik diep vanbinnen een speelvogel ben. Als 50-plusser voel ik me nog steeds dat rondhuppelende jongetje dat spelenderwijs de wereld probeert te begrijpen.

Vijf jaar geleden liep het fout toen je crashte net voor je met een monoloog zou gaan toeren. Wat was er aan de hand?

Ik had te veel hooi op mijn vork genomen en doordat ik alles alleen wilde doen, was ik in een soort tunnelvisie beland. Mensen die me wilden helpen, duwde ik weg en ik verloor mezelf in een zoektocht naar perfectie. Mijn lichaam begon letterlijk te sputteren door de slapeloosheid en stress. De balans was helemaal weg, net als de humor, wat toch mijn basisprincipe is. Op een bepaald moment stond ik met een longontsteking op de scène en zelfs dat ontkende ik. Toen ik het een paar keer letterlijk op een lopen had gezet tijdens de repetities was het duidelijk dat het zo niet meer verder kon.

Heb je daar iets uit geleerd?

Dat ik moet relativeren en aanvaarden dat er ergere zaken zijn dan een voorstelling die niet helemaal perfect is. Dat blijft een werkpunt maar net door de zaken wat meer los te laten, ontstaan ook mooiere dingen. Dat lukt me doordat ik nu ook anderen nauw betrek bij het hele proces zoals nu met de monoloog ‘Overal zit mens’. Toen ik dat boek van Yves Petry las over een getormenteerde boswachter die tekeergaat tegen de grote thema’s van deze tijd, was ik zo euforisch dat ik er – in overleg met de auteur – samen met mijn neef Jan Van Dyck een bewerking van heb gemaakt. Ook aan het decor timmer ik mee met de vakmannen. Samenwerken met mensen die me vertrouwd zijn is echt mijn rode draad geworden.

Je bent een opleiding houtbewerking gaan volgen?

En tot nu toe heb ik mijn 10 vingers nog. (lacht) Ik heb altijd al iets anders willen doen in mijn leven, wellicht een herkenbare gedachte voor 50-plussers. Doordat ik vooral affiniteit heb met de natuur en bewondering voel voor ambachtelijk met je handen werken, kwam ik bij houtbewerking uit. Thuis heb ik een mini-atelier, waar ik me kan uitleven. Dat helpt om mijn hoofd leeg te maken en het heeft iets meditatief. Ik merk dat ook bij mijn vrouw, die een heel getalenteerde beeldhouwster is en echt ongelofelijke dingen creëert. Ergens droom ik ervan om ooit samen in ons atelier aan de slag te gaan.

Binnenkort ben je voor het eerst ook te zien in een realityreeks, Expeditie Namibië, die zich afspeelt in een extreem woestijnlandschap. Wat haalde je over de streep?

“Dat ik opnieuw kon samenwerken met een regisseur (Gijs Polspoel) in wie ik veel vertrouwen heb en dat in combinatie met de reis naar een gebied waar nauwelijks menselijke inmenging is. Dat prikkelde de avonturier in mij. Reizen naar natuurgebieden, daar word ik instant gelukkig van. Mijn grootste stress vooraf was de vraag of het een bende mensen zou zijn waarbij ik me op mijn gemak kon voelen, aangezien ik hier geen rol zou spelen maar gewoon mezelf zou zijn. Toen ik bij de proefaflevering voelde dat iedereen vooral bezig was met de zorg voor elkaar, was ik helemaal overtuigd. ●