Wat familiefeesten over u onthullen
In sommige families zijn de jaarlijkse feesten een bron van intense vreugde en affectie. In andere families eindigen ze steevast met slaande ruzie.
Inhoud:
- Het grote treffen
- Ik wil niet!
- Liefde, afgunst en ander leuks
- We houden van elkaar, maar...
- Ieder zijn plaats in de familiekring
- Gezellig samen
- Uit het leven gegrepen
Wil je dit jaar asjeblief niet zo akelig doen tegen tante Sylvia? Ze heeft alleen ons nog. Ik weet dat ze oeverloos kan zeuren, maar daar is niets tegen te doen! Roept dit stukje dialoog vage of net heel levendige herinneringen bij u op?
Het grote treffen
De familie, de vaste waarde bij uitstek, komt in de feestperiode onvermijdelijk op het voorplan. De onaantastbare maaltijd met heel de familie zoekt haar weg tussen traditie en moderniteit. Ze is opener dan vroeger, net als de familie zelf, die compleet veranderd is. Volgens de sociologe Marie-Thérèse Casman blijft de familie voor de meeste mensen de belangrijkste waarde maar zijn de tijden toch duidelijk aan het veranderen. En we mogen ook niet vergeten dat steeds meer mensen alleen leven. “Toch blijft de familie dé vluchtwaarde in een wereld die zowel op het professionele als op het affectieve vlak voor onzekerheid zorgt”, vertelt ze. “Tijdens de maaltijd blijft die symboliek bestaan. Ze is een moment van eenheid. Ze geeft ons ook de kans om mensen terug te zien van wie we in afstand of in onze gevoelens ver verwijderd zijn. Alle generaties komen samen. Het familiefeest is een afspiegeling van de familie zelf: wanneer er nieuwsamengestelde gezinnen bijzijn, met een nieuwe partner, kan dat goed verlopen maar kunnen er ook conflicten ontstaan. We hebben vandaag allerlei gezinsmodellen en de feesten volgen die evolutie. Door hun symboliek zijn ze dikwijls een moment waarop een ruzie tot uitbarsting komt of, omgekeerd, wordt bijgelegd. Banden worden aangehaald of verbroken, de tongen komen makkelijk los – ook omdat er vaak wat te veel wordt gedronken! De traditionele feestmaaltijd legt de nadruk op het intergenerationele aspect, heel de familie komt samen rond de oudste generatie. Een eeuw geleden zorgden de grootmoeder en de moeder voor alles. Nu zien we een eerlijker verdeling, zowel van de taken als van de plaats. Het ene jaar hier, het andere daar, en iedereen brengt een gerecht mee. Dat is een realiteit, de familie van de 21ste eeuw streeft gelijkheid na en is democratisch.”
Ik wil niet!
Het noorden van het land feest anders dan het zuiden, en ook de sociale status maakt een verschil. “De armoede in onze samenleving is sterk toegenomen en een echte kerstmaaltijd kost veel geld”, stelt Thérèse Casman vast. “Rijke mensen bestellen bij een traiteur, wie het minder breed heeft, maakt een eenvoudige maaltijd klaar. Maar het verlangen om te delen blijft. Natuurlijk zijn er ook mensen met een afkeer van feesten. Die vinden het allesbehalve een prettige periode!”
Alleenstaanden, die nog meer met hun eenzaamheid worden geconfronteerd wanneer zij met getrouwde of samenwonende koppels aan tafel zitten, zullen dit soort van bijeenkomsten trachten te ontwijken. Maar dit is ook een periode waarin men naar tederheid en affectie verlangt. “Ik denk dat je een familiemaaltijd als een soort bestand in het dagelijkse leven moet zien, een moment waarop iedereen zich inspant om de vrede te bewaren. De mensen zijn vooral bereid om hun best te doen als er kinderen in de buurt zijn. De feesten die ik mij herinner waren voor iedereen prettig... behalve voor mijn moeder! Voor haar was de druk te sterk, de last te zwaar om te dragen. Maar daar heb ik mij pas later rekenschap van gegeven. De familie-maaltijd moet vooral een gedeeld plezier zijn. Als een conflict opduikt, wordt het beter uitgepraat... maar rustig.”
Liefde, afgunst en ander leuks
Neuropsychiater Mony Elkaïm is professor aan de ULB en staat aan het hoofd van het Institut d’études de la famille et des systèmes humains. Hij heeft onlangs een boek geschreven, Comment survivre à sa propre famille (Couleur Psy, Seuil) met een heleboel leerrijke getuigenissen over de problemen die iedereen ondervindt om zijn plaats te vinden in de familiecel. “De eindejaarsfeesten zijn momenten waarop we onze ouders, broers en zusters terugzien. Natuurlijk komen er dan heel wat dingen van vroeger aan de oppervlakte. Mijn moeder houdt meer van mijn broer dan van mij, hoor je dan. Of mijn moeder onderwerpt me altijd aan een kruisverhoor en bemoeit zich met mijn leven... Wat gebeurt er wanneer de uitgezwermde kinderen weer met elkaar en met hun ouders aan tafel zitten? Profiteren ze van de zelfstandigheid die ze hebben verworven en van de afstand die ze tegenover de familie hebben genomen? Of worden ze weer ondergedompeld in de wereld van vroeger, met het gevaar dat de problemen van toen ook terugkeren? Hoe kun je voorkomen dat het feest in tranen eindigt? Het is niet altijd makkelijk om het nest zonder wrijvingen te verlaten. Wanneer we weer samenzijn met de mensen met wie we vroeger hebben samengeleefd, komen de oude reflexen boven. Voor de vele mensen die pijnlijke toestanden hebben meegemaakt voor ze op eigen benen gingen staan, kunnen familiefeesten en andere bijeenkomsten traumatische herinneringen oprakelen. Moet je geduldig zijn en het moment laten voorbijgaan? Of moet je afrekenen en van de kans gebruik maken om te zeggen wat je denkt, nu iedereen het hoort? Wat is de beste aanpak? Het antwoord verschilt van de ene situatie tot de andere. Toch is er een gemeenschappelijk punt: het feestmaal kan alleen goed verlopen als er een gevoel van verbondenheid is. We kunnen geen kritiek verdragen als er geen minimum van verbondenheid bestaat. Alleen dan wordt kritiek niet als een persoonlijke aanval ervaren maar als een eerlijke uitdrukking van de beleving van de ander. Een voorbeeld: wanneer ik tegen mijn ouders zeg dat ik van hen houd, dat ik weet dat zij ook van mij houden maar dat er woorden of attitudes zijn waar ik het moeilijk mee heb, dan kunnen zij dat makkelijk aanvaarden en begrijpen. Maar als ik hen direct aanval, sluiten zij zich af! Dan lukt het niet.”
Het is een vaststelling die u ook terugvindt in Het blijft familie, een boek van Manon Uphoff waarin Nederlandse en Vlaamse auteurs (zoals Kristien Hemmerechts) hun verbondenheid met de familie omschrijven (aangekondigd voor februari 2007 – uitg. Prometheus – euro 12,50 – isbn: 90 446 0818 5).
We houden van elkaar, maar...
Het feestmaal met de familie is per definitie een vorm van delen. Het eten dat met liefde wordt bereid, de moeite die iedereen doet om van de partij te zijn en de anderen terug te zien, de cadeautjes, de omhelzingen... Maar zoals in elke liefde kunnen er valse noten opduiken. “Omdat ouders ervan overtuigd zijn dat zij van hun kinderen houden, ervaren ze elke kritiek als een vorm van ondankbaarheid en een afwijzing van hun liefde. Je kunt op een verkeerde manier van iemand houden. Een dergelijke liefde kan het ene kind tevreden stellen en het andere verstikken of ontgoochelen. De maaltijd met de familie is in beide richtingen een bevraging: hoe zullen de kinderen reageren wanneer zij de rest van de familie terugzien? En hoe zullen de ouders reageren wanneer ze hun kinderen terugzien? Je moet de dialoog openen en de maaltijd is daar een goede gelegenheid voor. De verschillende leden van de familie wonen waarschijnlijk niet meer onder hetzelfde dak, zitten niet meer in de greep van de dagelijkse omgang met elkaar. De toenadering van het feest kan het begin worden van een dialoog.”
Ieder zijn plaats in de familiekring
“Toe, Frans, neem nog wat kroketjes!”
“Mama, Frans is verleden tijd, het is Daniël. En ik denk dat hij geen honger meer heeft.”
“Waarom, zijn mijn kroketjes niet lekker?”
Karikaturaal? Niet echt... Want ook dat is typisch voor de feesten: de schoonzonen, de nieuwe vriendjes, de toekomstige schoondochters en andere nieuwe liefdesrelaties die in het beste geval vertederd en geamuseerd, in het ergste verbaasd en ongemakkelijk hun plaats proberen te vinden terwijl ze hun geliefde voor het eerst in zijn of haar familiekring meemaken. “Het begrip verbondenheid is ook dan primordiaal. Verbondenheid met de ouders en met de partner. Je moet aan de gevoelens van iedereen denken. En vooral niet boos worden. Wanneer ik naar een feest ga in de overtuiging dat mijn vader hoe dan ook mijn zuster boven mij verkiest, zal ik mijn oren spitsen voor alle signalen die mijn voorgevoel bewijzen! Ik zal mij dus ergeren. En mijn ouders zullen zich ook ergeren. Op die manier schep ik wat de Amerikanen een self-fulfilling prophecy noemen, een voorspelling die zichzelf vervult. Ik lok zelf uit wat ik heb gevreesd! Daarom een tip: maak geen lijstje van al je negatieve verwachtingen, want als je dat doet, zullen ze uitkomen en zul jij ze erger maken en je afzetten tegen je familie. Denk liever aan al het positieve dat de familie je geeft.”
Gezellig samen
“De traditie blijft, maar de maaltijd met de familie is meer dan ooit een gelegenheid om enkele aangename uren samen door te brengen, om te genieten. Ik leg de nadruk op het woord ‘samen’. Samen zijn is belangrijk. Denk maar aan de gezinnen in de VS, waar iedereen uit de koelkast neemt waar hij of zij trek in heeft en waar nooit samen wordt gegeten. Regels en grenzen zijn primordiale begrippen. Om je plaats te kennen, moet je weten waar de grens ligt. Het is in elk geval belangrijk dat we die momenten waarop iedereen samen is weten te koesteren. En we mogen nooit vergeten, in welke omstandigheden ook, dat we niet alleen maar een zoon, een dochter, een vader of een moeder zijn. We zijn ook burger, werknemer... Mijn ouders zijn niet alleen mijn ouders geweest. Ze zijn zelf kinderen geweest, in een misschien moeilijke context. Als je dat begrijpt, is het makkelijker om tolerantie op te brengen. En tolerantie is alleen maar mogelijk als er geen rekeningen te vereffenen zijn. Wanneer ik wil dat de ander ongelijk heeft, is er geen plaats voor tolerantie. Als je wil dat de maaltijd met de familie een succes wordt, moet je willen praten en positief zijn!”
Uit het leven gegrepen
Een lach en een traan: familiebijeenkomsten hebben een massa scenario’s en films geïnspireerd waarin mensen van elkaar houden, elkaar verscheuren, zich met elkaar verzoenen, elkaar te lijf gaan en/of in de armen vallen tussen de tomaat-garnaal en de slagroomtaart! Enkele titels om onder de kerstboom te leggen, om het ijs te breken?
Meet the parents van Jay Roach met Robert De Niro, Ben Stiller...
Schoonpapa ziet zijn toekomstige schoonzoon liever gaan dan komen. Onhandige schoonzoon is geterroriseerd en gaat tijdens de eerste familiemaaltijd hilarisch uit de bocht.
Home for the Holidays van Jodie Foster met Holly Hunter, Anne Bancroft...
Iedereen ziet op tegen een familiebijeenkomst op Thanksgiving, maar alles valt in de plooi en het wordt een gelukkig weerzien.
La Bûche van Danièle Thompson met Emmanuelle Béart, Sabine Azéma, Charlotte Gainsbourg...
Een kerstmaaltijd als vrolijke confrontatie tussen drie zussen met een diametraal tegenovergesteld karakter, die bovendien heen en weer worden geslingerd tussen hun gescheiden ouders!
The Family Stone van Thomas Bezucha met Sarah Jessica Parker, Luke Wilson, Diane Keaton...
Kerstmis in een prettig gestoorde familie die op haar kop wordt gezet door de komst van het ‘normale’ vriendinnetje van de lievelingszoon, een veel te keurig meisje!
Festen van Thomas Vinterberg met Ulrich Thomsen...
Een familiefeest wordt een nachtmerrie, geheimen komen aan de oppervlakte, de sfeer is verstikkend... Een hard drama dat opschudding heeft veroorzaakt.
Edward Scissor Hands van Tim Burton met Johnny Depp, Wynona Ryder, Diane Wiest...
Al was het maar om te zien hoe Johnny zijn erwtjes met zijn schaarvingers te lijf gaat, terwijl zijn adoptiefamilie verbijsterd toekijkt en zijn beschermster vertederd lacht. Een meesterwerk.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier