10 vragen over bewust sparen

Je wil niet dat je spaarcenten worden geïnvesteerd in een milieuvervuilend bedrijf, in de wapenindustrie of in een onderneming die zich bezondigt aan kinderarbeid. Heb je daar als individuele spaarder vat op?

Ethisch, maatschappelijk verantwoord, groen of duurzaam beleggen. De begrippen worden al eens door elkaar gebruikt, maar de bedoeling is duidelijk: je wil graag een goed rendement voor je spaargeld, maar niet tegen elke prijs.

1 Weet je écht waar je je geld in belegt en waarvoor het wordt gebruikt?

“Je kan slechts weten waar je je geld in belegt als je voor heel concrete projecten kiest,” stelt Patrick Claerhout van beleggingsplatform Ethisch Beleggen. “Bijvoorbeeld rechtstreeks in kleinschalige groenestroominitiatieven. Zodra er een tussenschakel is, gaat er een stuk van je belegging naar de werkingskosten van die tussenschakel. En dan wordt het verhaal wat onduidelijker. Beleg je via beleggingsfondsen van banken, dan ben je afhankelijk van hoe sterk zij hun eigen criteria invullen en hoe streng ze die bewaken. En dan nog kan het misgaan. Soms omdat er pas achteraf controle is op waarin er precies wordt belegd, soms omdat de criteria onvolledig zijn of onderhevig aan een maatschappelijke evolutie.”

Maar dat mag geen reden zijn om ethisch beleggen de rug toe te keren, verzekert Claerhout. Je kan het een beetje vergelijken met gezond eten. Ook als je minder vlees eet en je groenten rechtstreeks bij de boer haalt of zelf kweekt, heb je nog geen enkele garantie dat je niet ziek zal worden of dat je groenten wel gezond zijn. Maar hopelijk besluit niemand hieruit om elke dag friet met hamburgers te eten, omdat het toch niets uitmaakt.

2 Wat is het verschil tussen ethisch beleggen en groen of duurzaam investeren?

Veel mensen zien ethisch als een moreel begrip, waarbij men de keuze maakt tussen wat goed en slecht is. Omdat de term sommigen aan godsdienst doet denken, maakt ook de term duurzaam opgang. Duurzaam heeft de betekenis van wat op lange termijn vol te houden is, dus zonder uitputting van grondstoffen, zonder vervuiling, zonder uitbuiting van mensen,....

De term groen is wat beperkter omdat hij enkel op de bekommernis voor de natuur slaat en veel minder op die voor de mens. Investeren in een windmolenpark is een groene investering, maar dit impliceert niet dat de uitbater van dit park bijvoorbeeld goede arbeidsvoorzieningen heeft of niet louter op winstmaximalisatie inzet.

In de praktijk worden de verschillende termen door mekaar gebruikt. Iedere aanbieder kan zijn product volgens eigen normen – en een eigen visie op ethiek en duurzaamheid – ethisch of duurzaam noemen. Febelfin, de Belgische federatie van de financiële sector, geeft wel aanbevelingen aan haar leden als het gaat om duurzame financiële producten, maar niet iedereen houdt zich daar even strikt aan.

3 Is er een keurmerk voor ethische beleggingen?

Omdat ethisch beleggen een vlag is die heel verschillende ladingen dekt, wil het Forum Ethibel klaarheid scheppen. Daarom heeft deze organisatie een indeling gemaakt, die intussen zelfs internationaal is ingeburgerd. De indeling telt vier generaties.

Fondsen van de eerste generatie baseren zich enkel op negatieve criteria: bedrijven die bepaalde producten of diensten aanbieden of actief zijn in specifieke sectoren zoals wapenhandel of kernenergie, zijn uitgesloten. Maar er zijn geen vereisten inzake maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Fondsen van de tweede generatie formuleren positieve criteria: ze nemen bedrijven op die bijvoorbeeld goed scoren inzake CO2-uitstoot, die alternatieve energie produceren, of die goede werkgevers zijn.

Fondsen van de derde generatie spitsen zich toe op bedrijven die goed scoren op alle terreinen van het maatschappelijk verantwoord ondernemen: menselijk kapitaal, mensenrechten, milieu, marktethiek, deugdelijk bestuur en maatschappelijke impact.

Fondsen van de vierde generatie zijn de meest ethische. Ze ondergaan een nog strenger onderzoek dan de fondsen van de derde generatie. Partijen die op de een of andere manier te maken hebben met het bedrijf, worden betrokken: niet enkel aandeelhouders, maar ook werknemers, vakbonden, klanten, leveranciers, omwonenden, eventueel ngo’s actief op het vlak van milieu, vrede,.... Het zijn ook enkel deze fondsen die in aanmerking komen voor een Ethibel-label.

4 Hoe kan je ethisch beleggen?

Ethisch beleggen kan je via een specifieke spaarrekening of via een daartoe bedoeld beleggingsfonds. De spaarrekening is veruit het populairste spaarproduct in België. Maar slechts weinig Belgische banken pakken uit met een ethisch spaarboekje. Heb je toch interesse, vraag dan aan je bankier of hij een dergelijke spaarformule aanbiedt.

Ethische beleggingsfondsen werken op precies dezelfde manier als traditionele investeringsfondsen. Afhankelijk van je beleggersprofiel kan je bepalen waarin je wil investeren en op welk rendement je mikt, rekening houdend met de daaraan verbonden risico’s.

5 Een goed gevoel maar minder opbrengst?

Uit talrijke onderzoeken blijkt dat duurzame beleggingen niet noodzakelijk minder rendabel zijn dan traditionele beleggingen. Het aanbod aan sociaal verantwoorde investeringen biedt mogelijkheden voor elk beleggersprofiel. Afhankelijk van het risico dat je wil nemen, vind je wel iets in het aanbod. Bij beleggingsfondsen is het rendement niet altijd stabiel. Grosso modo wordt het rendement bepaald door dezelfde elementen die ook bij klassieke beleggingen spelen. Een ethisch obligatiefonds zal de voorbije jaren een goed rendement hebben gehaald door de daling van de rente. Een ethisch aandelenfonds zal in 2008 door de band genomen ook behoorlijk wat last hebben gehad van de crisis. Als je met je belegging inzet op één specifiek element – bijvoorbeeld windenergie – dan kan de volatiliteit ook groter zijn: hogere opbrengsten of juist grotere verliezen. Dit was bijvoorbeeld het geval voor investeringen in groene energiefondsen. Door de steeds wissellende overheidsregelgeving is het rendement enkele jaren goed, maar ook enkele jaren slecht geweest.

6 Kan je voldoende spreiden?

Als je enkel in ethische/duurzame bedrijven wil investeren, vis je natuurlijk in een kleinere vijver dan wie dat niet doet. Want heel wat bedrijven en producten vallen uit de boot. En in beleggen is er één essentiële basisregel: spreiden, spreiden en nog eens spreiden!

“Anderzijds zie je dat de ethische en duurzame criteria leiden naar aanbieders en bedrijven die al rekening houden met tendensen die in de toekomst wellicht belangrijker worden: eerlijke verloning, eerlijke fiscaliteit, geen vervuiling, inzetten op hernieuwbaar in plaats van plat opsouperen,” nuanceert Patrick Claerhout. “Daarom ben ik ervan overtuigd dat op lange termijn het risico kleiner is dan bij niet-ethische/duurzame beleggingen. Als de wetgeving zou verstrengen, staan zij al klaar, terwijl andere bedrijven dan misschien grote investeringen moeten doen of een boete oplopen.”

7 Zijn ethische beleggingen op hun retour?

Duurzame spaar- en beleggingsproducten voor particulieren waren eind 2013 goed voor €10,75 miljard. Volgens het Mira-rapport van Forum Ethibel hadden de duurzame beleggingsfondsen eind 2013 zo’n € 7,7 miljard vermogen in beheer, dat is 6,5% van de markt. Een hoog percentage in vergelijking met gemiddeld 1,7% in de Europese landen. Toch is er in ons land een aanzienlijke terugval. We komen van € 10 miljard in 2011 en € 8,6 miljard in 2012. Deze terugval heeft een aantal oorzaken. Eén ervan is dat een aantal grote fondsen met kapitaalbescherming afliep zonder vervangen te worden.

8 Kost een ethische/groene belegging meer dan een andere belegging?

“Ook hier komt het er op aan om de juiste producten met elkaar te vergelijken. Op spaarvlak heb je bijvoorbeeld aanbieders als Triodos Bank, die niet de hoogste rente geven. Maar prijsbrekers bieden financieel niet altijd de stevigste constructies, denk maar aan het debacle met de IJslandse Kaupthing Bank. En vaak gaat het om nicheproducten, die hun kosten over een kleiner aantal gebruikers moeten verdelen. Dus dit kan een nadeel zijn,” legt Patrick Claerhout uit. “Bij andere producten zoals fondsbeleggingen en Tak23-producten heb je instapkosten en die hoeven bij ethisch/duurzame producten niet hoger te zijn dan bij niet-ethische producten. Vaak heb je nog beheerskosten. Deze kunnen voor ethisch/duurzame beleggingen iets duurder uitvallen, omdat de beheerders buiten de financiële risico’s ook niet-financiële elementen in het oog moeten houden. Ook het beheerde volume kan hier een rol spelen. Maar we moeten de extra kosten zeker niet overroepen.”

9 Hebben ethische beleggingen een meerwaarde?

“De financiële crisis heeft de mensen gevoeliger gemaakt voor wat banken met hun geld doen,” stelt Luc Weyn van Fairfin. “Op het vlak van financiële veiligheid, maar ook qua sociale en ecologische meerwaarde die met hun geld wordt gerealiseerd. Via onze Faire Geldwijzer krijgen we opmerkelijk meer vragen over het ethisch, sociaal en ecologisch profiel van onze banken. Vooruitziende maatschappelijk verantwoordelijke banken kiezen best resoluut voor duurzaamheid. Niet enkel voor hun specifieke ethische producten maar voor al hun investeringen.”

10 Waar vind je dergelijke beleggingen?

Een duidelijk overzicht vind je op de website http://duurzameproducten.febelfin.be. Voor een ethische spaarrekening kan je terecht bij Triodos Bank, VDK en Van Lanschot. En voor fondsenbeleggingen kan je je tot Axa, BNP Paribas, Belfius, Crelan, ING, KBC, Petercam, bpost en ook Triodos wenden.

WIM ANNEREL