Houvast voor samenwoners

Hoe zorg je ervoor dat de langstlevende partner niets tekort komt? Als je gehuwd bent, kan je een regeling in je huwelijkscontract opnemen. Ook voor samenwoners zijn er technieken om de partner te beschermen.

Of je nu gehuwd bent of samenwoont: niemand wil dat het leven van de langstlevende echtgenoot/ partner financieel keldert na het overlijden van de andere. Ben je gehuwd en heb je een huwgemeenschap, dan kan je in je huwelijkscontract een keuzebeding inbouwen. Dan kan je partner, op het moment van jouw overlijden, vrij kiezen wat hem/haar het beste uitkomt, zowel wat het eigen levenscomfort als de successierechten betreft. Maar wat met samenwoners?

Stap 1 Laat de partner met wie je samenwoont meer erven via testament

Als wettelijk samenwonende (die een verklaring heeft afgelegd op de gemeente) heb je een beperkt wettelijk erfrecht. Heb je geen testament, dan erft de langstlevende partner sowieso het vruchtgebruik op het aandeel van de overledene in de gezinswoning en de inboedel. De blote eigendom en andere bezittingen van de overledene gaan naar de andere erfgenamen, bv. de kinderen.

Je kan dit beperkte erfrecht uitbreiden via testament, waarbij je partner bij je overlijden bv. jouw aandeel in de woning in volle eigendom krijgt (en niet enkel het vruchtgebruik).

LET OP! Je mogelijkheden via testament zijn beperkt als er kinderen zijn, omwille van hun wettelijke reserve (het deel waarop zij minstens recht hebben). Ben je gehuwd dan kan je via je huwelijkscontract de reserve van je kinderen uitschakelen. Samenwoners kunnen dat niet!

Voor feitelijk samenwonenden is er helemaal geen wettelijk erfrecht. Dan ben je wel verplicht om een testament te maken als je je partner bepaalde goederen wil nalaten.

Stap 2 Bouw keuzes in

Door een testament op te maken met keuzemogelijkheden, kan je min of meer hetzelfde bereiken als met een keuzebeding in een huwelijksovereenkomst. Dergelijk keuzelegaat kan zowel betrekking hebben op de onverdeelde als op je eigen goederen. Zo kan je je partner laten kiezen voor 1% tot 100% van de gezinswoning, de huisraad, de spaarrekening, de effectenportefeuille, enz., naargelang wat voor hem/haar de beste oplossing is. Ook het fiscale aspect speelt een rol.

LET OP! Voor de gezinswoning geldt in de drie gewesten een vrijstelling van successierechten voor de langstlevende (tot €160.000 in Wallonië). Die vrijstelling geldt niet voor andere goederen (tweede verblijf, geld, auto).

VOORBEELD. Je woont wettelijk samen en hebt twee kinderen. Je bezit samen een huis en spaargeld. Via testament kan je volgende keuzemogelijkheden voorzien.

Optie 1: 100% van de gezinswoning in volle eigendom (wettelijk erft de langstlevende enkel het vruchtgebruik op het deel van de overledene in de gezinswoning en de huisraad).

Kiest de langstlevende partner deze optie, dan erft hij/zij het deel van de overledene in de gezinswoning in volle eigendom en moet daar geen successierechten op betalen omdat de woning vrijgesteld is. Het spaargeld erft hij/zij niet.

Optie 2: 99% van de gezinswoning in volle eigendom.

Eén procent gaat dan naar de kinderen. Dit kan interessant zijn als zij achteraf het huis willen overkopen van de langstlevende. Omdat ze medeeigenaar zijn, betalen de kinderen in Vlaanderen dan enkel een verdelingsrecht van 2,5% (1% in Wallonië en Brussel) in plaats van 10% (12,5% in Wallonië en Brussel).

Optie 3:100% van de gezinswoning en 100% van het spaargeld in volle eigendom (wettelijk samenwonenden erven geen spaargeld van elkaar!)

Net als in optie 1 erft de langstlevende de gezinswoning in volle eigendom, maar bovendien ook het spaargeld van de langstlevende in volle eigendom. Hierop betaalt hij/zij dan wel de volle pot successierechten.

Optie 4: 100% van de gezinswoning in volle eigendom, 100% van het spaargeld in vruchtgebruik.

Het resultaat is hetzelfde als bij optie 3, maar doordat de langstlevende het spaargeld in vruchtgebruik erft, betaalt hij/zij minder successierechten.

Een notarieel testament kost ongeveer € 500. Toch is het belangrijk dat je voor de juiste formulering van je keuzelegaat naar een notaris stapt.

Johan Adriaens