Misbegrepen menopauze

Menopauze, alle vragen beantwoord — Prof. Herman Depypere & Sofie Vanherpe — Borgerhoff & Lamberigts — 29,99 euro — isbn 9789089319555

Vaak miskende klachten en hoe ze aan te pakken

1 Warmteopwellingen

Bij aanvang van de menopauze hebben zeven op de tien vrouwen last van opvliegers. Bij 10 tot 15% houden de klachten aan. Soms gaan de opvliegers gepaard met hartkloppingen en vaak verstoren ze de nachtrust. “Je interne klimaatregeling wordt geregisseerd vanuit je brein. Specifieke zenuwcellen geven daar stoffen af (o.a. neurokokine B), die zorgen voor de opwarming. Deze zenuwcellen bevatten receptoren voor oestrogeen. Zolang er voldoende oestrogeen aanwezig is, worden de genen die neurokonine B aanmaken onderdrukt. Valt het oestrogeen weg, dan wordt er meer van die stof geproduceerd, waardoor je huid te snel warmte (of kou) gaat waarnemen. Je thermoregulatie slaat daardoor op hol. Je huidbloedvaten gaan onnodig open, je huid wordt warmer en rood en je zweetklieren geven meer vocht af.” “Binnenkort komen nieuwe geneesmiddelen op de markt die deze klacht doeltreffend onder controle houden. Het gaat om neu-rokinine-antagonisten (die dus de werking van neurokinine tegenhouden), waardoor je lichaam niet langer overdreven warmte detecteert. Aangezien dit geen hormonaal middel is, kan het ook door vrouwen met of na borstkanker worden genomen.” Ook bepaalde stoffen zoals fyto-oestrogenen in voeding of supplementen (soja, hop, rode klaver) bieden verlichting. “De meest doeltreffende en best bestudeerde behandeling bij opvliegers is hormoonsubstitutie. Een kleine dosis is al erg efficiënt.”

2 Slaap- en geheugenstoornissen, depressief zijn, prikkelbaarheid

Het wegvallen van oestrogeen houdt veel vrouwen langdurig uit hun slaap, onder meer door opvliegers. Het behandelen van de warmteopwellingen kan dit verhelpen. Een minder bestudeerd fenomeen, dat vrouwen ook rapporteren bij antihormonale therapie (bij borstkanker), zijn geheugenstoornissen. “Oestrogeen onderhoudt mee de neurotransmitters die de prikkels doorsturen naar je brein. Daar ligt de link tussen vrouwelijke hormonen en de hersenwerking die we momenteel onderzoeken (zie: Vrouwelijke hormonen en dementie).”

Klachten zoals prikkelbaarheid en stemmingswisselingen manifesteren zich vooral bij het begin en in de eindfase naar de menopauze. “Om de laatste eicelfollikels te laten rijpen is er meer stimulatie nodig door de hypofyse in je hersenen. Dat kan voor hogere hormoonspiegels in je bloed zorgen, die onregelmatig worden afgewisseld met periodes van lage oestrogeenafgifte. Bij hogere hormoonspiegels kan je je opgejaagd en prikkelbaar voelen, terwijl bij te lage oestrogeenwaarden vooral vermoeidheid en opvliegers op de voorgrond treden. Dat kan ook gepaard gaan met onregelmatig bloedverlies. Primeren vooral de stemmingswisselingen tijdens deze overgangsfase, dan kan een lichte anticonceptiepil met natuurlijk oestrogeen helpen.”

3 Huidveranderingen

Je kan last hebben van een droge huid maar ook van acné. De deling van je huidcellen neemt af, waardoor je huid dunner wordt en minder doorbloeding kent. Ook het collageen en de elastine die je huid soepel houden, verdwijnen. Acné kan dan weer opflakkeren, doordat de talg dikker wordt en zo de talgkliertjes verstopt, wat ontstekingen kan geven.

Andere typische gevolgen zijn fijne beharing opzij aan je wang en pigmentvlekken. Je huid wordt ook vatbaarder voor zonschade door het verminderen van de melanocyten (pigmentcellen). “Met een goede huidhygiëne, waarbij je dode huidcellen zoveel mogelijk verwijdert, in combinatie met hydratatie, kan je veel huidproblemen verhelpen. Er bestaan al heel wat verzorgingslijnen, specifiek voor de menopauze. Want de huid is anders dan die van tieners met acné. Ingrediënten met een voedzame werking zijn HEPES en glycerine (hydratatie), hedione (om de talgproductie te stimuleren), Pro-XylaneTM (tegen huidverslapping), en uiteraard een uv-filter.”

4 Drogere vagina, plas- en blaasproblemen

Als de huid van je vagina dunner wordt door het wegvallen van hormonen, verhoogt de kans op irritatie van het slijmvlies omdat de oppervlakkige cellagen minder glycogeen (een soort suiker) bevatten. Daardoor ontvangen de normale vaginale bacteriën minder suiker, dat ze omzetten in melkzuur. Gevolg: de zuurtegraad van je vagina verdwijnt, waardoor slechte bacteriën zich kunnen nestelen en voor irritatie zorgen. “Dat kan onterecht als een schimmelinfectie worden geïnterpreteerd. Heel wat vrouwen nemen dan een antischimmelmiddel. Dat biedt een beetje soelaas, omdat het tijdelijk de vochtigheid van je slijmvliezen verbetert, maar het is niet de juiste behandeling. Je kan dit oplossen met hormonale gels, die je lokaal aanbrengt, of met hormoonsubstitutietherapie.” Vaker moeten plassen, ook ’s nachts, is nog zo’n miskende klacht die vaak wordt afgedaan als een urineweg- of blaas-ontsteking, gevolgd door antibiotica. “Een laboanalyse van de kiemen weerlegt dat vaak. Ook je blaaswandcellen zijn immers hormoongevoelig. Zonder oestrogeen wordt je blaaswand dunner en dus gevoeliger voor allerlei prikkels van buitenaf. Soms leidt dat zelfs tot aandrangincontinentie, waarbij je plots heel dringend moet. Door de combinatie van vaginale tabletten (bv. Vagifem) gedurende zes weken en bekkenbodemoefeningen valt dat prima te verhelpen.”

5 Buikvet en gewicht

Waarom veranderen vrouwen van een zandloper in een mannelijke appel? Horen die extra kilo’s er echt bij? Het zijn wereldwijd de meest gevreesde symptomen bij vrouwen in de menopauze. “Dat je weegschaal makkelijker aantikt, heeft met twee gelijktijdige processen te maken. Door de veroudering daalt je spiervolume en komt er vetmassa in de plaats. Minder spieren doen je metabolisme (stofwisseling) dalen, omdat vet veel minder energie verbruikt dan spieren. Blijf je evenveel eten, dan wordt die overtollige energie opgestapeld in je vetweefsel, met gewichtstoename tot gevolg. De tweede oorzaak heeft te maken met de menopauze, die de nachtrust verstoort, wat leidt tot vermoeidheid. Daardoor wordt het extra lastig om een gezonde levensstijl vol te houden. De menopauze beïnvloedt tegelijk ook de herverdeling van het vet: een proces dat zich langzaam voltrekt en van een vrouwelijke vetverdeling – op je heupen en minder je taille – naar een mannelijke vetverdeling in je buikgordel evolueert. Daar kan het vet voor meer ontstekingsreacties zorgen, waardoor je vetcellen in volume toenemen en er een buikje ontstaat.”

“Maar aankomen tijdens de menopauze is niet je lot”, verzekert prof. Depypere. “Je kan dat aanpakken door de juiste voeding én voldoende beweging. Krachttraining om je spiermassa op peil te houden, is even belangrijk als cardiotraining voor je uithouding.” En wat met die vetrolletjes rond je buik? “Momenteel loopt er een onderzoek naar het aanpakken van die vormverandering. Wellicht is een combinatie van hormoontherapie, voeding en beweging de efficiëntste optie. Buikvet is geen louter lifestyle issue. Het verhoogt je risico op onder meer diabetes en metabool syndroom.”

6 Pijnlijke spieren en gewrichten

Ruim 60% van de vrouwen meldt spierpijn en gewrichtslast, terwijl de meerderheid van de artsen dit bij vrouwen boven de 50 niet aan de menopauze linkt, zo blijkt uit de enquête. “Hier is nog heel wat onderzoek nodig, maar we weten wel al dat ook de kraakbeencellen en de cellen die het gewrichtsvocht produceren onder invloed staan van hormonen. Tijdens de menopauze komen ook je gewrichten stilaan droger te staan, doordat er minder vocht wordt aangemaakt”, verklaart prof. Depypere deze klachten. “Vrouwen worden vaak verkeerd behandeld met dure kraakbeensupplementen, die geen bewezen werking hebben. Een hormonale gel is dan efficiënter en is zeker goedkoper.”