U hoeft niet meer perfect te zijn

Eerst was er zen, daarna het even strenge en strakke feng shui, maar sinds kort is wabi sabi de nieuwe trend. En dat is goed nieuws: u hoeft niet meer perfect te zijn!

Wabi sabi... het klinkt speels en vluchtig, blij als een streepje zon dat onverwacht ons huis binnenglijdt. Het is echter een volwaardige, uit Japan afkomstige levensfilosofie waarvoor we (nog) niet over een Nederlandstalig equivalent be-schikken. Wabi komt van wabiruba, wat zowel staat voor hunkeren als voor eenzaamheid, verlatenheid. Vrij vertaald: het verlangen naar ongekun-steldheid, bescheidenheid, soberheid. Maar ook: de bevrijding van de dwang van de materiële wereld. Sabi staat voor de vergankelijkheid en het nostalgische gevoel dat daarmee gepaard gaat: het besef dat alles voorbijgaat. Beide woorden samen betekenen dan, in een ruime interpretatie: eenvoudig leven in een tijd die voorbijgaat én dat zonder moeite aanvaarden. In een engere interpretatie: de schoonheid aanvaarden van het vergankelijke en het onvolmaakte.

Enkele concrete voorbeelden maken de essentie van de filosofie snel duidelijk. Zo is de natuur niét wabi sabi wanneer alles in volle bloei staat maar wél wanneer de herfst de blaren bruin kleurt en ze doet vallen. Wabi sabi is niét het dure boeket rozen verpakt in glimmend cellofaan, maar wél de bloementuil uit uw eigen tuin die u in de vaas van grootmoeder op de keukentafel plaatst. Het is niét een gemillimeterd grasperk tussen perfect aangelegde borders, wél de tuin met een toefje onkruid, een oude bloempot en enkele slakken en kevers.

Wabi sabi staat dus niét voor het majestueuze en het overweldigende, maar wél voor het kleine, het verborgene, het weifelende en vergankelijke.

De barst en de buil

De nieuwe trend is in de eerste plaats een levensstijl die zich op diverse vlakken manifesteert. Zo is het wabi sabi om unieke maar afgedragen kledingstukken te dragen. Een bloesje dat u al twintig jaar hebt, een hesje dat een vriendin voor u breide met wol van één van haar schapen, een handtas die u kocht op een markt in Marrakech. We mogen dus opnieuw de schoonheid waarderen van dingen die hebben geleefd. Een verweerde tuintafel, een oud kommetje met craquelé door het vele gebruik, een antieke dekenkist, mos op de dakpannen. Ze zijn uniek en mooi door hun onvolmaaktheid. Ze stralen iets uit, ze hebben betekenis. Net zoals kaarsen, gedempt licht en natuurlijke stoffen die krimpen en verbleken in de was, en die kreuken wanneer u ze draagt.

Wabi-sabivoorwerpen dragen sporen van natuurlijke processen. Vaak hebben ze onregelmatige of asymetrische vormen, ze zijn niet groots en vallen niet op. Christopher Weidner schrijft in zijn boek Niet perfect en toch heel gelukkig: “Wabi-sabivoorwerpen herinneren je aan het feit dat je niet op alles een antwoord hoeft te hebben, dat schoonheid vaak in details zit en zich in het onvolkomene van de wereld manifesteert. Ze tonen je dat je problemen van voorbijgaande aard zijn en dat je kunt vertrouwen op het verloop van de tijd. En ze bewijzen dat jij uniek bent, juist omdat jouw onvolkomenheden je van alle anderen onderscheiden.”

Perfect hoeft niet meer

Dat deze van oorsprong Japanse filosofie nu naar ons overwaait, is niet verrassend, vindt trendwatcher Herman Konings. “Het is een logisch gevolg van onze gestresseerde consumptiemaat-schappij. Ons leven wordt steeds hectischer, we hebben steeds minder tijd. We gaan voluit voor onze job want we hebben statusangst, zoals Alain de Bottom het noemt: angst om niet meer mee te tellen. Het is een gevoel waarmee vooral de zogenaamde babyboomers behept zijn. Ze zijn geboren net na de Tweede Wereldoorlog en opgegroeid in de woelige jaren zestig. Ze werken voor luxe: reizen, auto’s, huizen, kleren, hun interieur. Dus moeten ze met zijn tweeën gaan werken, carrière maken, hogerop klimmen. Anders komen ze niet rond. Zo’n manier van leven is vooral zwaar voor de vrouw want de zorg voor het gezin komt daar nog eens bij en die komt nog altijd vooral op de schouders van de vrouw terecht.

Tegen deze achtergrond komt een levenshouding als wabi sabi als een ge-schenk uit de hemel want... plots hoeft alles niet meer perfect te zijn. Een beetje rommel in huis is geen probleem. Tijd-schriften en kranten mogen best wat rondslingeren, de afgevallen bladeren voor het huis hoeven niet per se meteen te worden opgeruimd, de grassprietjes tussen de stenen niet meteen gewied.”

Beetje rommel, maar... geen draden!

“Zen deed het een tijdlang heel goed”, zegt Konings. “Maar beeld u eens in hoeveel tijd het vraagt om uw interieur perfect op orde te houden? Bij wabi sabi mag het wat gemoedelijker, wat minder perfect zijn, zonder slordig te worden. Want wabi Sabi impliceert ook respect voor de dingen. Zeer storend is bijvoorbeeld een wirwar van draden van computer, telefoon, televisie en geluidsboxen. Die draden moeten absoluut weggewerkt worden, verborgen in de muur of in een kastje. Gelukkig worden steeds meer voorwerpen draadloos. Machine to machine is de toekomst.”

De vaat die al een week staat te wachten of vuile sokken die in de badkamer rondslingeren zijn dus gelukkig niét wabi sabi.

Het streven naar: belangrijker dan het resultaat

Naast een levensstijl is wabi sabi ook een levenshouding die niet langer de jeugd cultiveert, het perfecte, maar die de vergankelijkheid aanvaardt, de eindigheid, de ouderdom. Wabi sabi waardeert het moment, zoekt naar waarden in het hier en het nu en vindt schoonheid in het onvolmaakte. Daarom ook vol-staat het, te proberen zo dicht mogelijk in de buurt van een resultaat te komen, zonder de perfectie te bereiken. Niet het resultaat is belangrijk, maar het proces. En dit ook – of vooral – op momenten en in omstandigheden die niet bedoeld waren om mooi te zijn. Schoonheid ontdekken op een plek waar je het niet verwacht en op een ogenblik dat het je verrast, is het summum.

Tijdens een van de jaarlijkse poëziezomers in Watou werd een gedicht voorgelezen waarvan de tekst stond te lezen op een houten bord dat in een poel was geplant. Het ging over een visser die treurde om zijn gestorven dochter. Een mooi maar verdrietig gedicht dat vroeg om nog even te blijven zitten, en nog een tweede keer te luisteren. Toen begon het te regenen. Dikke cirkels in het water. Als weende het gedicht, als weende de visser zijn tranen in de poel. Een onvergetelijk wabi-sabimoment... n

Wilt u meer lezen over wat wabi sabi in uw leven kan betekenen?

Wabi Sabi. Niet perfect en toch heel gelukkig. Christopher Weidner, Bruna Uitgevers Utrecht, 2007 (isbn: 978 90 229 9364 4), a16,95.

Katrien Vervaele