Wat in stilte voorafgaat

Het dichtslibben van slagaders is een fenomeen waar niemand aan ontsnapt. Maar het tempo waaraan dat gebeurt, hebben we via onze levensgewoonten mee in de hand.

Fase 1 De binnenwand van de slagader begint te verdikken

Wanneer? Al bij een baby van 6 weken.

Wat? De eerste sporen van binnenwandverdikking van de slagader duiken op al op als we baby zijn. “Het is een lichaamsproces, zoals het groeien van nagels en haren. Rond zes weken start de celdeling in de binnenwand van de slagader. Normaal is die wand waarlangs het bloed stroomt mooi glad, maar door de celdelingen kunnen zich al kleine verdikkingen voordoen”, weet cardiologe Lieve Van Ermen.

Fase 2 Cholesterol in de binnenwand

Wanneer? Gemiddeld vanaf de volwassen leeftijd. De eerste infarcten doen zich rond 35-40 jaar voor, al blijft dit uitzonderlijk.

Wat? Op plaatsen waar de binnenwand van de slagader beschadigd is, hopen zich stoffen op zoals cholesterol en vetpartikels die in het bloed aanwezig zijn. “Later, als er al behoorlijk wat vet door onze aderen is gestroomd, gaat ons bloed hierop reageren. De witte bloedcellen (monocyten), die een rol spelen bij het weren van lichaamsvreemde stoffen, proberen de cholesterol en de vetpartikels onschadelijk te maken door ze zelf op te slaan. Ze veranderen hierdoor in ‘schuimcellen’ die zich ophopen in de binnenwand van de slagader. U kunt zo’n verdikte plek (fatty streak of vette veeg) vergelijken met een rondje vet in een plak ham. Zolang die verdikking de bloeddoorstroming in de slagader niet belemmert, merkt u niets van dit proces en doen er zich ook (nog) geen problemen voor.”

Fase 3 Vorming van een plaque, die kan scheuren

Wanneer? Na 40 tot 65 jaar, of nog later.

Wat? De verdikking in de slagaderwand kan geleidelijk aan uitbreiden en in volume toenemen. Er vormt zich dan een plaque die een uitstulping maakt, waardoor de binnenwand vernauwt. “Zolang de plaque minder dan 70% van de binnenwand afsluit, geeft dit geen symp- tomen of klachten, en is er ook geen ingreep nodig: de bloedstroom blijft zijn normale weg vinden. Na verloop van tijd zet de verdikking kalk af tegen de binnenwand. Die maakt de soepele binnenwand harder en stugger en doet de kans toenemen dat de plaque gaat scheuren (ruptuur).”

Fase 4 Plaqueruptuur

Wanneer? “Het valt onmogelijk te voorspellen of een plaque in de slagaderwand gaat scheuren en wanneer. Er bestaat geen waterdicht opsporingssysteem om dat te achterhalen”, weet dr. Van Ermen.

Wat? Maar als een plaque scheurt, kan dat gevaarlijke gevolgen hebben. Want in het bloed bevinden zich bloedplaatjes die er voor zorgen dat ons bloed bij een wondje gaat stollen. Die bloedplaatjes aanzien ook een plaqueruptuur als zo’n wondje, hechten zich eraan vast en stollen, waardoor het bloedvat volledig kan verstoppen. “Het weefsel achter de verstopping krijgt dan geen zuurstof meer en dreigt af te sterven. Samengeklonterde bloedplaatjes (bloedpropjes) kunnen ook loskomen van de vaatwand, in de bloedbaan terechtkomen en meegevoerd worden tot ze vast komen te zitten op een plek waar de doorgang in de slagader vernauwd is. Daar sluiten ze dan een bloedvat af.”

De gevolgen Van hartinfarct tot etalagebenen

Als een bloedvat volledig wordt afgesloten, leidt dat meteen tot problemen. De gevolgen hangen grotendeels af van de plaats in het lichaam waar de bloedstroom wordt geblokkeerd.

– Wordt de kroonslagader afgesloten, dan krijgt een deel van het hart geen zuurstof, wat tot een hartaanval of hartinfarct leidt. Als er niet tijdig wordt ingegrepen, kan het hart het begeven.

– Voltrekt de afsluiting zich in een bloedvat dat de hersenen van zuurstof voorziet, dan valt een deel van de hersenen zonder zuurstof en sterft af. Met een beroerte of herseninfarct tot gevolg.

– Bij het afsluiten van een slagader in de longen door een longembolie, raakt een deel van de longen buiten gebruik.

Daarnaast kan er ook een chronische vernauwing ontstaan, waarbij de bloedvaten verder dichtslibben zonder dat er een volledige afsluiting plaatsvindt. De bloedstroom wordt niet onderbroken maar vertraagt wel sterk. Dat proces kan leiden tot klachten of symptomen.

– Wanneer de bloedstroom vertraagt in de beenslagader zorgt dat voor etalagebenen: door de manke doorbloeding van de benen, moet u herhaaldelijk halt houden tijdens het wandelen (en noodgedwongen etalages bewonderen, vandaar de term).

– Een chronische vernauwing in een kransslagader rond het hart is vaak de oorzaak van angina pectoris, een aandoening die zorgt voor opstoten van drukkende pijn op de borst tijdens inspanningen.