Een goed doel in je testament

In het Vlaams gewest kan je belastingvrij nalaten aan een goed doel. In de andere gewesten gelden lage gunsttarieven, maar daar bestaat het duolegaat nog. En iedereen die wil nalaten aan een goed doel moet een testament maken.

Wil je iets nalaten aan een of meerdere goede doelen, dan kan je niet anders dan een testament maken. Doe je dat niet, dan gaat je erfenis volledig naar je wettelijke erfgenamen. Let wel op als je reservataire erfgenamen hebt. Dat zijn je huwelijkspartner, kinderen en eventuele (achter)kleinkinderen (als hun ouders al overleden zouden zijn). Zij hebben samen recht op de helft van je nalatenschap. Ouders hebben wel een erfrecht, maar geen reserve meer.

Let op voor de reserve

Maar hoe groot is de nalatenschap? Bij een overlijden wordt niet enkel gekeken naar wat er vandaag nog over is, vroegere schenkingen worden er fictief bijgeteld. Van deze wedersamengestelde nalatenschap krijgen je kinderen en je partner in principe hun reservataire deel (de helft). En dan kan het gebeuren dat vroegere schenkingen aan goede doelen wel eens te groot blijken geweest te zijn. Ook legaten aan goede doelen in een testament kunnen dan ‘te groot’ zijn. Je kinderen of partner kunnen voor de rechtbank hun reservataire deel opeisen. Als ze dat doen moet het goede doel een stuk teruggeven. Bij een legaat moet dit ‘teruggeven’ in principe in natura gebeuren, wat in de praktijk vaak niet mogelijk is. Dan wordt er meestal een overeenkomst met de erfgenamen gemaakt.

Eigenhandig of notarieel

Je kan kiezen voor een eigenhandig testament of een notarieel. Het notarieel testament wordt door de notaris geregistreerd in het Centraal Register voor Testamenten (CRT), zodat het testament na jouw overlijden altijd gevonden wordt. Maak je toch een eigenhandig testament, zorg dan dat je het met de hand schrijft en dat je het dateert en ondertekent. Verder moet je ook goed voor ogen houden dat een testament een individueel document is. Je kan geen testament maken samen met iemand anders, ook niet met je echtgenoot of partner. Ten slotte kan je je eigenhandig testament ook laten registreren in het CRT, door het af te geven aan een notaris.

Welk soort legaat wil jij nalaten?

Je kan op verschillende manieren iets nalaten via een testament. Het soort legaat dat jij kiest heeft gevolgen voor de manier waarop je bezittingen na je overlijden worden verdeeld. Je kan een ‘algemeen legaat’ opnemen. Dan zeg je: ik legateer mijn hele nalatenschap aan dit goede doel. Je wijst dan de begunstigde(n) aan die jouw hele nalatenschap erft/erven, zonder specificatie van de verdeling van de goederen. Maar je kan ook een ‘legaat ten algemene titel’ opnemen. Dat is een bepaald percentage van je goederen of bijvoorbeeld alle roerende of alle onroerende goederen of een deel daarvan. Je wijst dan de begunstigden aan die dat deel van jouw nalatenschap zullen ontvangen. En dan is er nog het ‘bijzonder legaat’: een bepaalde som geld of een precies omschreven goed. Je wijst dan de begunstigden aan die bepaalde goederen of geldbedragen ontvangen.
“Meestal zijn het mensen zonder kinderen die een goed doel opnemen in hun testament”, vertelt Lars Everaert van testament.be. “Maar uiteraard zijn er ook mensen met reservataire erfgenamen – kinderen, kleinkinderen – die een goed doel willen opnemen in hun testament. Zelfs mensen met reservataire erfgenamen kunnen een ‘algemeen legaat’ opnemen, waarbij ze alles nalaten aan het goede doel. De kinderen zijn immers niet verplicht hun reservatair deel (50% van de nalatenschap) op te eisen. Doen ze dat wel, dan zal het goede doel slechts 50% krijgen.”
Of ouders kunnen in hun testament zetten: ik legateer het grootst beschikbaar deel van mijn nalatenschap, waarover de wet mij toelaat te beschikken, aan (naam goed doel + adres + ondernemingsnummer). Dan wordt er al rekening gehouden met de reserve van de kinderen.

Hoe zit het met de erfbelasting?

Als we het hebben over de eventuele belasting die betaald moet worden op wat jij nalaat aan het goede doel, is het belangrijk om te weten dat die verschilt naargelang waar jij als erflater woonde. Woonde jij de laatste tijd in verschillende gewesten, dan wordt gekeken waar je de afgelopen vijf jaar het langst gewoond hebt.
In het Vlaams gewest betaalt het goede doel geen erfbelasting op de som die jij nagelaten hebt, behalve als je nalaat aan een beroepsvereniging of private stichting (8,5%). De belastingvrijstelling in Vlaanderen kwam er als ‘pasmunt’ voor het afschaffen van het fiscaal voordeel van het duolegaat. Deze techniek levert dus in Vlaanderen sinds juli 2021 geen fiscaal voordeel meer op, ook niet voor testamenten die opgesteld werden voor die datum! Woon je in Vlaanderen en heb je vroeger een testament met duolegaat gemaakt, laat het dan herbekijken bij je notaris. Want je testament zal een andere uitwerking krijgen dan je beoogde of niet meer uitvoerbaar zijn. De kans is immers groot dat het goede doel meer erfbelasting moet betalen dan de waarde die het ontvangt, en dan ook het legaat zal verwerpen. Dan komt het aan iemand anders toe. En de verre erfgenaam of vriend die je begunstigd had, zal veel erfbelasting betalen!
In het Waals en Brussels gewest betalen goede doelen wel nog erfbelasting (7% in Wallonië; 7% voor erkende vzw’s en 25% voor niet-erkende vzw’s en private stichtingen in Brussel) maar in die twee gewesten bestaat het duolegaat nog.
Wat houdt dit in? Met een duolegaat kan je zowel een goed doel als een verre erfgenaam steunen. Verre erfgenamen of vrienden betalen normaal een hoog tarief erfbelasting. Maar als je én aan een goed doel schenkt én aan een verre vriend of erfgenaam, dan betaalt het goede doel de erfbelasting van de erfgenaam aan het normale tarief en op het eigen deel betaalt het een gunsttarief. Natuurlijk moet het goede doel er ook nog iets aan overhouden …