Geen partner of kinderen: wie erft?

Waarom kan je op een fiscaal gunstige manier nalaten aan je eigen kinderen, maar niet aan een neefje of nichtje, een andere verre erfgenaam of vriend(in) die een belangrijke plek in je hart inneemt? Een vraag die mensen zonder partner of kinderen zich wel eens stellen.

Als je als alleenstaande zonder kinderen verkiest om na te laten in plaats van te schenken, dan betalen je erfgenamen veel meer erfbelasting dan erfgenamen in de rechte lijn – kinderen, kleinkinderen. In Vlaanderen werd bovendien het fiscaal voordeel verbonden aan het duolegaat een paar jaar geleden afgeschaft. Als pasmunt moeten goede doelen in Vlaanderen nu geen erf- of schenkbelasting meer betalen. Er werd ook iets nieuws bedacht: de vriendenerfenis, al ervaren velen dit als slechts een doekje voor het bloeden.

De Vlaamse vriendenerfenis

De vriendenerfenis is een bedrag dat je op een voordeliger manier kan nalaten aan iemand die normaal een hoog percentage erfbelasting zou betalen. Tot 15.000 euro betaalt die vriend maar 3%, het tarief van de eerste schijf voor erfgenamen in de rechte lijn (kinderen, kleinkinderen). Dat is een korting van maximaal 3.300 euro. Boven de 15.000 euro kan het tarief nog altijd oplopen tot 55%. Je moet dan een testament maken waarin je je vriend begunstigt. Dit mag een notarieel of eigenhandig testament zijn waarin je één vriend begunstigt of je kan het bedrag van 15.000 euro ook verdelen onder verschillende vrienden.

Het duolegaat in Brussel en Wallonië

In Wallonië bestaat de vriendenerfenis niet. In Brussel komt ze er wel voor nalatenschappen die openvallen vanaf 1 januari 2024. Brussel en Wallonië kennen nog wel de techniek van het duolegaat. Je kan een verre erfgenaam of vriend belastingvrij laten erven als je tegelijk een goed doel begunstigt. Het goede doel betaalt dan de belasting van de verre erfgenaam en betaalt een gunstig tarief op het eigen deel.

Wie erft?

Heb je geen partner of kinderen en heb je geen testament gemaakt waarin je iemand bevoordeelt, dan zijn je erfgenamen je ouders en je broers en zussen. Je ouders hebben elk recht op een vierde van je nalatenschap. Je broers en/of zussen krijgen de andere helft. Is een van je ouders overleden, dan krijgen broers en zussen drie vierden. Heb je geen ouders meer, dan krijgen je broers en zussen elk een gelijk deel. Is een broer of zus al overleden, dan erven zijn of haar kinderen samen dat deel.

Heb je geen ouders, broers en zussen (meer), dan gaat je erfenis naar je ascendenten – voorouders, als die er zijn – en andere familieleden: ooms, tantes, neven, nichten. Je erfenis wordt mooi in twee gesplitst: een deel voor vaders- en een deel voor moederszijde.

Belangrijk om weten: heb je geen partner of kinderen, dan heb je ook geen reservataire erfgenamen die minstens een stuk moeten krijgen. Wil je afwijken van wat de wet voorschrijft, dan maak je een testament waarin je nalaat aan wie en hoeveel je wil. Maar daar moet veel belasting op betaald worden.

Schenken aan je neefje

Je kan natuurlijk ook schenken. Schenk je geld, dan moet de begunstigde daar geen belastingen op betalen als je nog 3 jaar leeft in Vlaanderen of Brussel, 5 jaar in Wallonië. Je kan die schenking ook laten registreren. Dan betaalt de begunstigde schenkbelasting, maar hoeft hij/zij geen rekening meer te houden met 3 of 5 jaar. De schenkbelasting ligt heel wat lager dan de erfbelasting. Schenk je aan een erfgenaam in de zijlijn (broer, zus, neef, nicht) of aan een vriend, dan ligt het tarief iets hoger dan in de rechte lijn. In Vlaanderen en Brussel is dat 7%, in Wallonië 5,5% voor de akten van roerende schenkingen verleden sinds 1 januari 2018. Dit is een vlak tarief, het stijgt dus niet naarmate je een grotere som schenkt.