Het einde van het duolegaat?

In Vlaanderen zijn er wijzigingen op til. Hoe alles zal uitgewerkt worden is nog niet geheel duidelijk. Maar Vlaams minister van Financiën Mattias Diependaele zegt dat de duolegaten zullen worden afgeschaft. Het is wel de bedoeling goede doelen te steunen via een tariefverlaging. Maar de koppeling goede doel (dat alle erfbelasting betaalt) – verre erfgenaam of vriend zal wegvallen.

Het duolegaat of legaat vrij van erbelasting is vandaag een interessante techniek als je via je testament iets wil nalaten aan een vriend(in) of aan niet al te dichte familie. Want als je (een deel van) je vermogen wil nalaten aan iemand die daar normaal veel erfbelasting op moet betalen, kan je die belasting reduceren door tegelijkertijd te legateren aan iemand die relatief weinig erfbelasting betaalt. In je testament duid je dan twee begunstigden – legatarissen, vandaar de naam duolegaat – aan: een bijzondere en een algemene legataris. In je testament leg je de algemene legataris – een goed doel dat tegen een lager tarief wordt belast – de verplichting op om, behalve de eigen erfbelasting, ook die van de bijzondere legataris – een nichtje of vriend die tegen een hoger tarief wordt belast – te betalen.

Omgekeerd duolegaat

Het omgekeerd duolegaat is een variant op het duolegaat. Bij een gewoon duolegaat krijgt het goede doel, als algemeen legataris, alle goederen uit jouw nalatenschap. Het zal die goederen, waaronder ook je persoonlijke goederen, beheren en te gelde maken.

Daarom overwegen steeds meer mensen om te werken met een omgekeerd duolegaat. In dat geval worden de mensen die jou genegen zijn, zoals een vriendin of neef, de algemene legataris, terwijl het goede doel de bijzondere legataris wordt. Het is dan aan je vriend(in) of verre familie om een bedrag aan het goede doel uit te betalen, waarmee het alle erfbelasting betaalt. Wat overblijft is dan voor de vzw of de stichting zelf.

Fiscaal gezien is het resultaat hetzelfde als bij een gewoon duolegaat, maar je vermijdt dat het goede doel eerst eigenaar van jouw volledige nalatenschap wordt. Vaak wordt een omgekeerd duolegaat zo opgemaakt dat het goede doel een nettosom mag overhouden na aftrek van alle erfbelasting, en dat het brutobedrag dat na je overlijden aan het goede doel moet worden uitbetaald, in functie daarvan wordt berekend.

Enkel voor grote vermogens?

Het is een fabeltje dat het duolegaat enkel interessant is als je over een groot vermogen beschikt. Stel dat je enkel een huis van 275.000 euro nalaat. Als je dat legateert aan je nichtje, dan zal die vandaag – na erfbelasting – nog 142.659 euro netto overhouden in Vlaanderen, 102.633 euro in Brussel en slechts 83.288 euro in Wallonië.

Maar stel dat je een duolegaat opmaakt waarbij je nichtje 150.000 euro of 54,54% belastingvrij krijgt en de rest naar een goed doel gaat dat alle erfbelastingen betaalt? Dan krijgt je nichtje in de drie gewesten 150.000 euro en het goede doel 19.861 euro in Vlaanderen, 39.040 euro in Brussel en 10.670 in Wallonië.

Afhankelijk van het gewest en de concrete situatie, mag je eigenlijk stellen dat een duolegaat vaak interessant wordt vanaf +/- 250.000 euro.

Doe het correct

Voor een duolegaat moet je altijd een testament opmaken. Dit is ook het geval als de beoogde legatarissen je wettelijke erfgenamen zijn – bijvoorbeeld als je nichtje je enige familie is. Uiteraard moet in je testament dan ook een duolegaat of omgekeerd duolegaat worden bepaald.

Het maakt niet uit welk soort testament je opstelt: eigenhandig, internationaal of notarieel. Maar omdat een (omgekeerd) duolegaat opstellen toch wel specialistenwerk is, raden we aan hiervoor minstens een jurist, een vermogensplanner of een notaris te raadplegen.

Voor- en nadelen

Via de techniek van het duolegaat winnen je erfgenamen eigenlijk twee keer. Ze betalen een pak minder erf-belasting en houden netto meer over. En bovendien laat je een goed doel meegenieten van het belastingvoordeel. Maar als het om roerende goederen gaat, zijn je erfgenamen toch nog altijd een stuk goedkoper af met een schenking via de notaris – tegen 7% als je aan je nichtje schenkt – of via een bank- of handgift. Maar vaak vinden mensen het lastig om al aan een vriend(in) of verre familie te schenken nog voor ze overleden zijn. Dan is een duolegaat wél een mooi opvangnet.

Hoeveel kost dat?

Voor een duolegaat moet je een testament opmaken. Dit is ook het geval als de beoogde legataris een wettelijke erfgenaam is – bijvoorbeeld als je nichtje je enige erfgenaam is. Een eigenhandig testament kost je niets. Al kan je dat wel laten bewaren bij jouw notaris (+/- 100 euro), zodat het niet verloren gaat. Maar voor een duolegaat raadpleeg je best een specialist. Bij een authentiek testament moet je rekening houden met het ereloon van de notaris. Voor een eenvoudig testament betaal je ongeveer 500 euro, maar naarmate het ingewikkelder wordt, wordt het ook duurder.