Wettelijk samenwonen en een samenlevingscontract maken is niet hetzelfde. Ook vrienden die feitelijk samenwonen kunnen baat hebben bij een samenlevingscontract.
Samenwonen kan je op twee manieren doen: wettelijk of feitelijk. Feitelijk samenwonen kan je doen met zoveel personen als je wil. Het enige dat je nodig hebt is een gemeenschappelijk adres. Je woont onder één dak, maar verder heb je geen rechten of plichten ten opzichte van elkaar.
Wettelijk samenwonen kan enkel voor twee personen. Maar dat mogen ook familieleden zijn, je hoeft geen affectieve band te hebben met de persoon met wie je wettelijk samenwoont. Je legt samen een verklaring van wettelijk samenwonen af bij de burgerlijke stand van je gemeente en dat wordt zo vermeld in het Rijksregister. Het statuut van ‘wettelijke samenwoner’ geeft jou een aantal rechten en plichten. Je bent elkaar geen hulp en bijstand verplicht zoals gehuwde paren, maar je moet wel elk bijdragen in de kosten van het samenwonen, naar evenredigheid van je mogelijkheden. Ook de kosten van onderhoud, opvoeding en opleiding van de kinderen die in het gezin worden opgenomen, vallen hieronder, ongeacht of het om gemeenschappelijke kinderen gaat. Samenwonenden delen eveneens de onroerende voorheffing voor de woning waarvan een van beide eigenaar is, en de verkeersbelasting van het gemeenschappelijk voertuig.
Of je feitelijk of wettelijk samenwoont, je kan een aantal afspraken vastleggen in een samenlevingscontract. Wettelijke samenwoners moeten daarvoor naar de notaris, feitelijke samenwoners niet. Sluit de notaris de samenlevingsovereenkomst af, dan wordt ze geregistreerd in het Centraal Register voor Huwelijkscontracten en Samenlevingsovereenkomsten.
Een samenlevingsovereenkomst slaat op de organisatie van het gezin en het bezit van de goederen. Zo kunnen de samenwoners erin vermelden welke goederen aan wie toekomen. Verder bevatten de meeste contracten vooral regelingen over de verdeling van de kosten. De partners kunnen vastleggen hoeveel ze maandelijks op een gemeenschappelijke rekening storten en wie welke kosten betaalt. Ze kunnen afspreken dat bepaalde kosten via de gemeenschappelijke rekening betaald worden (bv. de onderhoudskosten van de auto) en andere apart. Of ze kunnen in het samenlevingscontract vastleggen dat ze beiden akkoord moeten gaan om bepaalde contracten te tekenen, bijvoorbeeld dat ze beiden akkoord moeten zijn om de gezinswoning te verkopen. Dat is vooral van belang voor feitelijke samenwoners, want bij wettelijke samenwoners is de gezinswoning beschermd. In hun samenlevingsovereenkomst kunnen ze ook een bescherming voorzien voor het geval de relatie zou eindigen.
