Jezelf verdedigen: hoe ver mag je gaan?

Iedereen heeft zich al wel eens onveilig gevoeld, maar wat als je echt met agressie te maken krijgt? Hoe groot is het recht op zelfverdediging? En mag je bepaalde verdedigingsmiddelen in je bezit hebben of gebruiken?

In ons strafwetboek staat dat het verboden is iemand te verwonden of te doden. Enkel wettige zelfverdediging kan dit rechtvaardigen. Als je door ogenblikkelijke noodzaak, om jezelf of iemand anders te verdedigen, een aanvaller slaat, verwondt of doodt, kan dit als wettige zelfverdediging worden beschouwd. Het moet dan wel gaan om een reactie op ernstig geweld tegen personen. Goederen verdedigen valt dus niet onder wettige zelfverdediging. Je mag ook over geen enkele andere manier beschikken om je te beschermen. En je verdediging moet ook altijd in verhouding staan tot de aanval. Toch spreekt de wet ook over vermoedens van wettige zelfverdediging, bijvoorbeeld bij een inbraak ’s nachts in je woning met ernstig gevaar voor aanranding, of als verweer bij een plundering of diefstal met geweld. Vallen er in zo’n geval doden en gewonden, dan kan de rechter ook hier de wettige zelfverdediging aanvaarden, afhankelijk van de specifieke omstandigheden.

Wat is een wapen?

De wapenwet van 2006 maakt een onderscheid tussen verboden wapens, die je nooit mag bezitten, en vrij te verkopen wapens die je onder bepaalde voorwaarden mag bezitten, maar waarvan het gebruik gelimiteerd is. Voor de meeste vrij te verkopen wapens heb je trouwens een vergunning nodig. Een overzicht:

Voor wapens als antipersoonsmijnen of automatische vuurwapens is het nogal logisch dat die verboden zijn. Net als elektroshockwapens die een persoon een stroomstoot toedienen. Voor alle andere vuurwapens is een vergunning nodig.

Maar ook pepperspray, die de slijmvliezen zo zwaar prikkelt dat de belager een tijdlang niet ziet of moeite krijgt met ademhalen, is een verboden wapen. Dat geldt ook voor traangasspray. Je mag deze sprays dus niet kopen of in je bezit hebben: niet thuis, niet op straat. Dat is niet in alle Europese landen het geval. De politie mag deze sprays wel gebruiken.

Ook alternatieven zoals de smurfenspray, een verfspray waarmee je een belager blauwspuit zodat hij wordt gehinderd en dagen met dit moeilijk te verwijderen goedje rondloopt, is verboden. Want ook in die spray zit pepperspray verwerkt. Een busje haarlak kan een dader eveneens aanzienlijk hinderen en staat niet op de lijst, maar toch stelt de wapenwet dat alle voorwerpen en stoffen die niet als wapen zijn ontworpen, maar waarvan, gegeven de concrete omstandigheden, duidelijk is dat degene die ze voorhanden heeft, draagt of vervoert, ze wenst te gebruiken voor het toebrengen van lichamelijk letsel aan of het bedreigen van personen, evenzeer een verboden wapen zijn. Dus evengoed een zakje peper en een paraplu indien je die bijhebt om je te verdedigen.

Ook bepaalde messen zijn verboden wapens. Hier is het van belang of het mes ontworpen is als werktuig of als blank wapen. Die laatste categorie is verboden, zowel thuis als op zak. Het gaat dan o.a. om springmessen met automatische blokkering, vlindermessen waarvan je het handvat kunt openplooien, enz. Sommige blanke wapens zoals zwaarden, sabels, dolken, jachtmessen mag je wel in huis hebben, maar je mag ze alleen met een wettige reden in het openbaar dragen. Alleen huis- en tuinmessen zoals keukenmessen of zakmessen zijn dus overal toegelaten, maar ook hier geldt dat elk mes een verboden wapen wordt als het duidelijk is dat de bezitter de intentie heeft er personen mee te verwonden of te bedreigen.

Katapulten ontworpen voor kinderen jonger dan 14 jaar worden niet als wapen beschouwd, maar als je ze gebruikt om iemand te verwonden of te bedreigen, kan de politie ze in beslag nemen. Een katapult kan ook een wapen zijn, vrij verkrijgbaar of vergunningsplichtig, naargelang de kracht die het aan het projectiel kan meegeven.

Een alarmpistool maakt enkel lawaai en dient om af te schrikken. Gaat het om een gehomologeerd exemplaar dan mag dit vrij worden verkocht. Een Belgisch gehomologeerd alarmwapen herken je aan de vermelding BEL gevolgd door vijf cijfers. Een alarmpistool in het openbaar dragen kan alleen om wettige reden en mag geen inbreuk uitmaken op de openbare veiligheid.

Paintballwapens mag je thuis bezitten en gebruiken tegen inbrekers, maar deze wapens zijn niet echt effectief.

Een luchtbuks is in principe vrij verkrijgbaar, maar sommigen soorten – met een energie van meer dan 7,5 joule – zijn vergunningsplichtig. Je mag ze thuis vrij gebruiken, maar om ze in het openbaar te dragen of te gebruiken heb je weer een wettige reden nodig.

Verblindende laserwapens staan op de lijst van verboden wapens in de wapenwet, maar ook felle zaklampen met stroboscoopfunctie kunnen aanvallers desoriënteren. Daar staat niets over in de wet, al geldt ook hier weer dat ze, afhankelijk van het gebruik, als wapen kunnen worden beschouwd.

Hoe krijg je een wapenvergunning?

Om een wapenvergunning te krijgen moet je minstens 18 jaar zijn, onbesproken gedrag vertonen, medisch voldoen en slagen in praktische en theoretische wapenproeven die bewijzen dat je het wapen kan hanteren. Maar je moet vooral ook een wettige reden hebben: jachtschutter of sportschutter zijn, bijvoorbeeld. Ook andere redenen zijn mogelijk, maar dan moet je wel aantonen dat je een objectief of ernstig gevaar loopt, met name in je beroep. Tenslotte is ook de toestemming vereist van alle meerderjarige personen die met je samenwonen. Je vraagt de vergunning aan bij je provinciegouverneur. Er is een gewone vergunning en een wapendrachtvergunning, waarvoor ook nog eens advies moet worden gevraagd aan de procureur des konings. Die laatste moet om de drie jaar worden verlengd.

Een hond als verdediging?

Als eigenaar van een dier ben je aansprakelijk voor de schade die het veroorzaakt. Als je hond op je eigendom een inbreker aanvalt, kan dit dus in principe alleen in geval van wettige verdediging. Als je bedreigd wordt met een wapen kan je je hond inzetten ter verdediging van jezelf of iemand anders.

Maar een hond achter een vluchtende dief aansturen, is geen wettige verdediging meer. In bepaalde vonnissen oordeelde de rechter dat de eigenaar van een dier niet aansprakelijk is als het dier normaal en voorzienbaar heeft gehandeld en de fout van het slachtoffer verband houdt met de schade. Dat kan het geval zijn als een inbreker in je huis of op je eigendom door een waakhond wordt gebeten, zonder dat je zelf bedreigd wordt.