Negatieve wilsverklaring en zorgvolmacht: wie beslist voor jou als je dat zelf niet meer kan?

De negatieve wilsverklaring en de zorgvolmacht zijn documenten waarbij je aan iemand anders toelating geeft om te beslissen in jouw plaats als je dat zelf niet meer kan.

Mijn moeder is opgenomen in het ziekenhuis met zware hartproblemen. Ze heeft geen negatieve wilsverklaring gemaakt, maar ze is nog bij bewustzijn en wilsbekwaam. Kan ze dat dan nog doen? En wat als dat toch te laat zou zijn, is een zorgvolmacht dan voldoende om bepaalde behandelingen in haar plaats te weigeren?”

Wilsbekwaam

Zowel voor de negatieve wilsverklaring als voor de zorgvolmacht moet de persoon die iemand anders in zijn plaats wil laten beslissen als hij dat zelf niet meer kan, wilsbekwaam zijn op het moment dat hij het document tekent. Anders is het niet geldig.

In dit geval kan de moeder zeker nog een negatieve wilsverklaring tekenen, vermits zij bij bewustzijn is en wilsbekwaam. Bij het opstellen van een negatieve wilsverklaring is er geen wettelijke plicht dat een arts de wilsbekwaamheid attesteert. Maar dit kan wel tot gevolg hebben dat de wilsbekwaamheid ‘later’ in twijfel kan getrokken worden. Vandaar dat het model van Leif (Levenseinde Informatie Forum) dit facultatief vermeldt. Sommige notarissen eisen wél een attestering van de wilsbekwaamheid door de behandelend arts wanneer er twijfel zou kunnen rijzen over de wilsbekwaamheid.

Negatieve wilsverklaring

Een negatieve wilsverklaring is een van de voorafgaande wilsverklaringen die je kan ondertekenen, die te maken hebben met het levenseinde. Deze wilsverklaring kadert in de patiëntenrechtenwet, namelijk het recht om een behandeling te weigeren.

• Met dit document kan je vastleggen welke onderzoeken of behandelingen je niet meer wenst wanneer je zelf de beslissing niet meer kan nemen als gevolg van wilsonbekwaamheid (zoals bij coma, dementie, hersentumor …). Bijvoorbeeld: het weigeren van kunstmatig toedienen van voeding en vocht, reanimatie, kunstmatige beademing, antibiotica, CT-scan … Artsen zijn wettelijk verplicht dit te respecteren.
• Enkel als jij zo’n negatieve wilsverklaring opgesteld hebt, zal iemand anders in jouw plaats een behandeling kunnen weigeren. Zonder dat document treedt jouw (wettelijke of aangeduide) vertegenwoordiger wel in jouw plaats op voor het uitoefenen van je patiëntenrechten als jij niet meer wilsbekwaam bent. Maar de arts mag afwijken van de beslissing van de vertegenwoordiger wanneer deze zich niet kan beroepen op ‘de uitdrukkelijke wil van de patiënt’, en dat is een negatieve wilsverklaring.
• Gevolg? Zonder negatieve wilsverklaring mag de arts beslissen om je een levensverlengende behandeling te geven die je eigenlijk had willen weigeren.
  

Zorgvolmacht

De zorgvolmacht wordt (meestal) opgemaakt bij de notaris. Ook hier gaat het erom dat iemand anders beslissingen mag nemen in jouw plaats als jij wilsonbekwaam zou zijn geworden. Het doel is om te voorkomen dat er gerechtelijke stappen moeten genomen worden in het kader van bewindvoering.

• De zorglasthebber mag in jouw plaats beslissingen nemen over je vermogen, maar ook over je persoon. Zo kan hij in jouw plaats beslissen om naar een woonzorgcentrum te verhuizen.
• De zorglasthebber kan niet in jouw plaats medische beslissingen nemen. Er bestaat een hiërarchie in de regelgeving waarbij – in het kader van medische beslissingen – de vertegenwoordiger boven de lasthebber van de zorgvolmacht staat. In het kader van de patiëntenrechtenwet kan jij een vertegenwoordiger aanduiden die beslissingen mag nemen in jouw plaats. Heb je dat niet gedaan, dan val je terug op de cascade uit de wet: eerst de bewindvoerder (als die er is), dan de partner, meerderjarige kinderen, ouders, broers/zussen. De zorglasthebber uit de zorgvolmacht staat daar niet tussen. Dit heeft tot gevolg dat de zorglasthebber geen betrokken partij is bij het uitoefenen van de patiëntenrechten tenzij deze persoon door jou ook expliciet werd aangeduid als jouw vertegenwoordiger.
• Wat wel mogelijk is: de negatieve wilsverklaring kan opgenomen worden in de zorgvolmacht. Maar stel dat de zorglasthebber niet dezelfde persoon is als de vertegenwoordiger in de negatieve wilsverklaring , dan is het de vertegenwoordiger in de negatieve wilsverklaring die in jouw plaats de behandeling mag weigeren.