Trouwen of samenwonen?

De manier waarop je als koppel samenleeft, heeft heel wat juridische gevolgen. Bart Chiau bracht die allemaal in kaart in zijn boek ‘Trouwen of samenwonen?’

Op Boektopia in Kortrijk kon je vorige week snuisteren in heel wat boeken... Een aantal auteurs stelden er hun boek voor.

Dat deed ook Bart Chiau, professor aan de faculteit economie van de UGent, waar hij verzekeringsmanagement en personal financial planning doceert. Hij geeft ook opleidingen in de financiële wereld. Daar krijgt hij tal van vragen. Al die vragen brachten hem op het idee om de antwoorden samen te brengen in een boek. ‘Trouwen of samenwonen?’ werd een boek waarin hij de samenlevingsvormen naast elkaar legt. En dan niet enkel op het vlak van het erfrecht, maar ook op het vlak van huren, kopen, lenen, verzekeringen afsluiten, belastingen en sociale zekerheid. Het is geen familieroman, maar het gaat wel over families. Partners die elkaar willen beschermen, ouders die hun kinderen willen helpen, ...

We stelden Bart Chiau een aantal vragen:

Als je met iemand onder één dak gaat wonen heb je juridisch 3 mogelijkheden. Je doet niets, dan ben je een feitelijke samenwoner. Of je gaat wettelijk samenwonen. Of je trouwt. Kan je kort het verschil uitleggen?

Bart Chiau: Ga je gewoon onder één dak wonen en je doet verder niets, dan ben je feitelijke samenwoners. Je hebt dan geen plichten, maar ook geen rechten. Dat is zo in het erfrecht: feitelijke samenwoners erven niets van mekaar, ook al wonen ze al vele jaren samen. Willen ze elkaar iets nalaten, dan moeten ze iets doen, bijvoorbeeld een testament maken. Maar ook op andere vlakken dan het erfrecht, moet je uitkijken. Ga je samenwonen met iemand die al een huurcontract heeft getekend, dan heb je geen rechten. En als feitelijke samenwoner moet je je kind erkennen!

Je kan ook kiezen voor wettelijk samenwonen. Je doet dan samen een ‘verklaring van wettelijke samenwoning’ bij je gemeente. Wettelijke samenwoners hebben meer rechten dan feitelijke samenwoners, maar toch niet zoveel als gehuwden. Ze erven het vruchtgebruik op de gezinswoning en inboedel. Maar niets meer! Willen ze elkaar méér nalaten, dan moeten ook zij dit regelen met een testament. En ook op andere vlakken moeten ze ‘onderdoen’ voor gehuwden. Zo bestaat er geen overlevingspensioen voor partners van samenwonenden!

Heb je zelf een voorkeur?

Bart Chiau: Ik heb zelf geen voorkeur, maar ik vind het wel heel belangrijk dat je je goed bewust bent van de gevolgen van elke vorm van samenleven. Als je feitelijk samenwoont, regel dan iets, zodat de langstlevende partner niet met lege handen achterblijft! Wees je ook bewust dat de partners een ‘wettelijke samenwoning’ eenzijdig kunnen opzeggen, zonder dat de andere het weet. Besef goed dat je als samenwoner geen recht heb op overlevingspensioen.

Samenwoners hebben geen recht op overlevingspensioen. Maar hoe zit het eigenlijk met de groepsverzekering? Maakt het daar een verschil of je getrouwd bent of samenwoont?

Bart Chiau: Als je een pensioen opbouwt via de tweede pijler (via je werkgever), dan duid je een begunstigde aan bij overlijden. Als de uitkering bij overlijden gebeurt aan de echtgenoot of de kinderen jonger dan 21 jaar, dan moet de begunstigde geen erfbelasting betalen op het uitgekeerde overlijdenskapitaal. Op het vlak van die vrijstelling van successierechten bij een groepsverzekering voor werknemers is er geen gelijkschakeling van echtgenoten en wettelijke samenwonenden. Duid je als werknemer een feitelijk of wettelijk samenwonende partner als begunstigde bij overlijden aan, dan moet die wél successierechten betalen. Ons Grondwettelijk Hof beschouwt dit niet als een discriminatie omdat ze deze uitkering als een soort ‘overlevingspensioen’ aanziet en dat is ook enkel weggelegd voor wie getrouwd is.

Er is dus maatschappelijk wel nog wat werk aan de winkel

Bart Chiau: Inderdaad, ons recht is nog niet helemaal ‘mee’. We hebben net een pensioenhervorming gehad, maar daar hebben we niet veel gemerkt van een wijziging op het vlak van de samenlevingsvorm. Naast het huwelijksvermogensrecht zouden we moeten evolueren naar een ‘relatievermogensrecht’. Nu is er een groot vacuüm en weinig transparantie.

Koppels discussiëren vaak over gemeenschappelijke of aparte rekeningen. Wat denk jij daarvan?

Bart Chiau: Alles hangt af van wat het koppel wil. Een gemeenschappelijke rekening is zeker handig voor de kosten van de gemeenschappelijke huishouding, kosten die te maken hebben met de kinderen, ... Een eigen rekening zorgt dan weer voor meer autonomie. Samenwonende koppels kunnen ook afspraken maken in een samenlevingscontract. Een samenlevingscontract mag je niet verwarren met ‘een verklaring van wettelijk samenwoning”. Zowel feitelijke als wettelijke samenwoners kunnen een samenlevingscontract maken. Ze kunnen daar allerlei zaken in opnemen, die later nuttig kunnen zijn bij een eventuele relatiebreuk. Zo kan je dankzij de overeenkomst aantonen dat je geld geïnvesteerd hebt in het huis van je partner én dat je het recht hebt om dat geld terug te vragen.