Vergeten vermelding met grote gevolgen

Elke maand belicht een notaris een zaak uit zijn dagelijkse praktijk.

Op zich is het mogelijk om een geldig testament te schrijven, maar de problemen komen tevoorschijn bij de uitwerking. Zo kwam er onlangs iemand bij mij op kantoor om een testament neer te leggen van een oom die overleden was. De overledene had zelf een testament opgesteld om zijn zoon te onterven met wie hij geen contact meer had. Gedeeltelijk, want kinderen hebben sowieso een voorbehouden erfdeel (de zogenaamde reserve) die neerkomt op de helft van het vermogen. De andere helft ging hij, door 20 jaar radiostilte van zijn kind, nalaten aan zijn jongere zus. Met haar had hij altijd een goede band. Haar zoon, de persoon die ik zag op kantoor, koesterde hij als een kleinkind. Via zijn zus zou zijn neef dan onrechtstreeks van hem erven. Het plan zat goed in elkaar.

Bij het opstellen van een testament moet je alle mogelijke scenario’s overwegen.

Helaas ontbrak een essentieel element aan het testament. De man had, bij gebrek aan juridische kennis, geen ‘plaatsvervulling’ voorzien. Plaatsvervulling vindt plaats wanneer iemand die zou moeten erven, zelf eerder overleden is. Bij erfenissen komen dan de erfgenamen ‘in de plaats’ om te erven. Wanneer er geen testament is, gebeurt dat automatisch. Is er wel een testament, dan moet je dat uitdrukkelijk voorzien.

Enkele jaren na het opstellen van het testament gebeurde het ondenkbare. De zus overleed in een tragisch auto-ongeluk. De oom dacht er niet aan zijn testament te herschrijven. Hij nam aan dat het deel dat hij voorzien had voor zijn zus automatisch naar haar zoon, zijn geliefd neefje, zou gaan na zijn eigen overlijden. Dat overlijden kwam er vijf jaar later.

Het neefje wist van het testament van zijn oom. Hij kwam, duidelijk aangeslagen, bij mij op kantoor met het handgeschreven briefje. Hij gaf aan dat zijn moeder in principe recht zou hebben gehad op een deel van de erfenis en dacht dus dat het hem ging toekomen. Het was dan ook bijzonder pijnlijk om te moeten meedelen dat – door het gebrek aan een bepaalde vermelding in het testament – het erfdeel van zijn overleden moeder niet naar hem ging, maar naar de ‘verloren zoon’, waarmee zijn oom al meer dan een kwarteeuw geen woord had gewisseld.

Dit verhaal is een waarschuwing. Het onderstreept de noodzaak om bij testamentaire beslissingen alle mogelijke scenario’s te overwegen, zelfs in ogenschijnlijk normale familiesituaties. Als notaris stellen we een testament op dat bestand is tegen alle onverwachte risico’s. Want het leven zit vol onverwachte wendingen, en je wil niet dat jouw nalatenschap in verkeerde handen belandt. Denk dus niet alleen: mijn testament is geldig opgesteld en daarmee is de kous af. Denk verder aan de uitwerking. En wil je heel zeker zijn? Laat je dan bijstaan door een notaris. Dan heb je een neutrale vertrouwenspersoon aan je zijde om mee te denken.