Voorkom de nadelen van een keuzebeding in je huwelijkscontract

Met een keuzebeding kan de langstlevende partner kiezen wat hij/zij erft. Een clausule waardoor bij overlijden de rekeningen helaas veel langer geblokkeerd blijven. Zo los je dat op.

Je partner verliezen is zwaar. Op zo’n moment de goede keuze kunnen maken in de nalatenschap is belangrijk. Heb je niets voorzien, dan bepaalt de wet wat naar de langstlevende partner en de kinderen gaat. Maar je kan ook een huwelijksovereenkomst maken met daarin een aantal opties, een keuzebeding. Zo kan je ervoor zorgen dat de langstlevende bv. de volledige gezinswoning in volle eigendom krijgt (normaal krijg je het vruchtgebruik op het deel van de woning – de helft – dat de overleden partner toebehoorde) of het spaargeld in volle eigendom. Bij het overlijden van de partner kan de langstlevende dan de opties kiezen die hem/haar op dat moment het beste uitkomen. En die keuze is voor wie jong de partner verliest vaak anders dan voor wie later alleen komt te staan.

Het voordeel? Je hebt meer keuzevrijheid

Verschillende motieven kunnen je keuze bepalen. Je kan er fiscaal bij winnen of er vrijheid mee kopen. Een voorbeeld. Agnes en Roger, beiden 74 jaar, zijn gehuwd en hebben één dochter. Ze hebben een huis met tuin dat € 500.000 waard is en een spaarrekening waarop € 50.000 staat. Als één van beiden overlijdt en je de wet laat spelen, dan bedraagt de erfbelasting € 14.670 in Vlaanderen, € 13.195 in Brussel en € 12.115 in Wallonië.

Maar Agnes en Roger hebben een keuzebeding waardoor de langstlevende onder meer kan kiezen om de volledige gezinswoning in volle eigendom te nemen. Dan zakt de erfbelasting in Vlaanderen naar € 260 (€ 289 in Brussel, € 11.190 in Wallonië). Fiscaal een goede keuze, want de langstlevende betaalt fors minder erfbelasting door de vrijstelling op de gezinswoning voor de langstlevende. Door deze keuze te maken zal Agnes of Roger geen rekening moeten houden met hun dochter en krijgen ze meer armslag om het huis te verkopen.

Het nadeel? Je rekeningen blijven langer geblokkeerd

Na een overlijden blokkeert de bank de rekeningen, zowel de eigen rekeningen van de overledene als alle gemeenschappelijke en onverdeelde rekeningen (bv. als je gehuwd bent onder scheiding van goederen, maar samen een rekening hebt). En ook de eigen rekeningen van de langstlevende partner, waardoor hij/zij een tijdlang niets meer kan betalen.

In de praktijk leidt dit vaak tot schrijnende toestanden. Je kan je bank wel vragen om maximaal de helft van de geblokkeerde zicht- en spaarrekeningen – met een maximum van € 5.000 – vrij te geven, maar meestal volstaat dit niet eens om de begrafenis te betalen. Vooraf geld afhalen en in een bankkluis stoppen heeft evenmin zin, want ook bankkluizen worden geblokkeerd.

Rekeningen deblokkeren kan op twee manieren: via het registratiekantoor (met een gratis attest van erfopvolging) en via de notaris (met een akte van erfopvolging). De eerste manier is de meest eenvoudige, maar is niet mogelijk als je een huwelijkscontract hebt. Dan moet je verplicht bij de notaris langs voor een akte van erfopvolging (ongeveer € 400).

Sowieso heeft de notaris een paar weken nodig om een aantal zaken te checken. Maar met een keuzebeding duurt het allemaal nog veel langer, want de langstlevende partner moet eerst een keuze maken uit de opties, pas daarna kan de notaris de akte van erfopvolging opstellen. Bij veel koppels is het keuzebeding zo complex en technisch dat ze niet weten welke optie kiezen. En vaak is de clausule ook zo uitgebreid dat ze bijna een boekje dik is. Met als gevolg dat de rekeningen door dat keuzebeding in de praktijk niet een paar weken, maar twee tot drie maanden geblokkeerd blijven!

Drie mogelijke oplossingen

1. Hou het eenvoudig

Om dit soort toestanden te vermijden raden we aan om een eenvoudig, maar voldoende ruim keuzebeding in je huwelijkscontract in te lassen. Het ideale keuzebeding is best niet langer dan een velletje A4, waaruit de langstlevende partner à la carte kan kiezen. Het laat de langstlevende partner toe snel te kiezen en geeft hem/haar de tijd zijn/haar keuze eventueel nog af te toetsen bij een notaris of vermogensplanner, zonder dat dit maanden aansleept.

2 Voorzie cash

Als je weet dat het overlijden er zit aan te komen (omdat de partner zwaar ziek is), dan kan je natuurlijk vooraf voldoende cash in huis halen of de nodige afspraken maken met familieleden of vrienden.

3 Sluit een Tak 21 af

Steeds vaker sluiten echtgenoten een Tak 21 of spaarverzekering af op het hoofd van de ene partner met de andere partner als begunstigde – en vice versa – voor het bedrag dat de langstlevende na het overlijden van de partner de volgende drie maanden denkt nodig te hebben (bijvoorbeeld € 10.000). Bij het overlijden krijgt de begunstigde langstlevende echtgenoot van de Tak 21 dan € 10.000 plus de opbrengst uitbetaald, in de praktijk vaak al binnen de week. Doorgaans een goede oplossing dus om de financiële blokkering te overbruggen. Je kan ook werken met een Tak 23 of beleggingsverzekering, maar dan heb je geen kapitaalsgarantie (die is er bij Tak 21 wel).