Design uit de USSR

De voormalige Sovjetunie associëren we niet meteen met design. Toch is het net dat wat je in een verrassende expo in het Adam, het Brussels Design Museum, kan zien.

Zeshonderd objecten, waarvan de meeste gebruiksvoorwerpen uit het dagelijkse leven tussen 1950 en 1980, zijn uitgeleend door het Moscow Design Museum. Aan de voorwerpen hangt een bijzondere geschiedenis: designers bestonden officieel niet in de USSR. Het waren “creatieve ingenieurs”. In 1962 werd het Sovjet-Russische Wetenschappelijke Researchinstituut voor Technische Esthetiek opgericht. Het doel was de kwaliteit van de industriële goederen te verbeteren met behulp van design. En dat leverde vaak verrassende resultaten op. Tijdens de periode van Chrosjtsjovs Dooi ontstond ook interactie met het Westen. De Sovjet-Unie nam bijvoorbeeld deel aan de Expo ’58 in Brussel.

Het theeservies uit 1974, kruidenset uit 1960 of draagbare transistor uit 1965 zien er weinig anders uit dan het toenmalige design uit onze contreien. “We hebben uiteraard het goeie design” geselecteerd, zegt Alexandra Sankova, curator van de expo en directeur van het Moscow Design Museum die naar Brussel is afgezakt. “De producten voldeden aan internationale standaarden. Maar je ziet hier op de expo ook prototypes, knappe ontwerpen en leuke ideeën die soms nooit in productie raakten omdat de logge Sovietproductielijnen niet mee wilden”.

Sputnik stofzuiger

Een van de blikvangers is een glimmende wagen: de Volga GAZ-M21. De Volga uit 1956 was een van de eerste Sovietauto’s die massaal geëxporteerd werd, ook naar België. Hij werd trouwens gepresenteerd op de Expo ’58.

Opmerkelijk is ook de Saturn stofzuiger, een voorbeeld van Russisch design dat verwijst naar het ruimtevaarttijdperk. Saturn was trouwens de opvolger van de Sputnik-stofzuiger. Het design was gebaseerd op de Amerikaanse Hoover, maar hij kreeg wielen in plaats van een luchtkussen en was dus eignelijk beweeglijker dan zijn Amerikaanse voorbeeld.

Het televisietoestel met externe lens uit 1955 is een ander opmerkelijk voorwerp. De KVN-49 was het eerste betaalbare zwart-wittelevisietoestel en amper 16 x12 mm groot. Om het scherm te vergroten, zodat de hele familie tv kon kijken, zette men een externe lens gevuld met water voor het tv-scherm.

En verder is een selectie speelgoed, mode, textiel, meubels, elektronische toestellen, kortom, alles wat het uitzicht van het dagelijkse leven bepaalde in de Sovjetunie te zien. Het is niet altijd makkelijk de stukken te vinden, zegt Sankova nog. Vele mensen zien hun dagelijkse gebruiksvoorwerpen niet als erfgoed. Ze wilden bovendien af van de spullen die hen aan het Soviettijdperk herinnerden en begrijpen zelden waarom ik die dingen opkoop. Wie boven de 40 is, zal hoedanook vele voorwerpen herkennen.

Soviet Design. Red Wealth. Van 24/1 tot 21/5 in het Brussels Design Museum. Info: www.adamuseum.be