Een dagje middeleeuwen in de omgeving van Dinant

De omgeving van Dinant telt een aantal onbekende parels van middeleeuws erfgoed. Ideaal voor een uitstap op een mooie winterdag.

Het stadje ligt geprangd tussen de Maas en de steile rotsen waarop een kasteelruïne troont. De straten met patriciërswoningen, vakwerkhuizen, kloostergebouwen en de grote kerk stralen een rijk verleden uit. In de middeleeuwen was het stadje welvarend en bekend om het vakmanschap van de ambachtslui die er geelkoper bewerkten tot zogenaamde dinanderieën. Toch ben je hier niet in Dinant, maar twee kilometer verderop, in Dinants eeuwige rivaal Bouvignes-sur-Meuse, aan de overkant van de Maas.

Dat twee middeleeuwse stadjes zo dicht bij elkaar lagen en toch floreerden, mag verbazen, maar heeft alles te maken met het graafschap Namen en het prinsbisdom Luik die tijdens de middeleeuwen bijna voortdurend met elkaar in de clinch lagen en mekaar geregeld de oorlog verklaarden. Niettemin waren beide regio’s nauw vervlochten, met tal van enclaves en grillige grenzen die geen enkele logica leken te volgen. Zo behoorde het rijke Dinant, bekend om zijn metaalbewerking, tot het prinsbisdom, maar lag helemaal ingesloten tussen gronden en lenen van het graafschap Namen.

Om de welvaart van Dinant een halt toe te roepen beslisten de graven van Namen in de 12de eeuw een nieuwe stad te stichten, pal aan de overkant van de stroom, en daar een grote ambachtelijke bedrijvigheid in het bewerken van metaal en leder op te starten. Om de nieuwe stad te beschermen werd ook een kasteelburcht opgetrokken. Dat alles maakte van Bouvignes eeuwenlang de rechtstreekse rivaal van Dinant en een van de belangrijkste steden van het graafschap Namen.

Meteen was de lont in het kruitvat. Aan weerskanten van de Maas vonden afwisselend schermutselingen en wraakacties plaats. Wie zich buiten de stadswallen waagde, moest het ontgelden. De heren van beide steden belegerden elkaar ook geregeld. Heel wat middeleeuwse burchten in de omgeving getuigen van die voortdurende spanning: Polivache, Montaigle, Crèvecoeur, Freyr, Château Thierry.

De opkomst van de eerste grote staten zorgde allerminst voor rust. Namen behoorde eerst tot het Bourgondische en daarna tot het Habsburgse rijk, terwijl Luik openlijk de kant van Frankrijk koos. Toen de Franse koning Henri II, in zijn strijd tegen Keizer Karel, in 1554 door de streek trok, zaaide hij dood en vernieling. Bouvignes en tal van Naamse kastelen waren het doelwit.

Een aantal overblijfselen getuigen van deze troebele tijd en vormen een ideale winteruitstap, zeker wanneer de zon aan de staalblauwe hemel staat en het landschap zich met een laagje rijm of sneeuw tooit.

’s Voormiddags: de ruïne van Montaigle

Voor een van de mooiste burchtruïnes van ons land moet je naar Montaigle, een dorp op zo’n tien kilometer van Bouvignes, aan de samenloop van de Molignée en de Flavion. De burcht werd gebouwd om een belangrijk landgoed van de graven van Namen te beschermen, maar op het einde van de middeleeuwen leek het hoofdgebouw eerder bedoeld voor een prinses dan voor een garnizoen. Omdat het te ver van de Maas lag om van strategisch belang te zijn bij een oorlog, had Keizer Karel het garnizoen namelijk afgebouwd. Toen de troepen van Henri II naderden, sloegen de overblijvende soldaten op de vlucht en staken de burcht in brand, waarna ze nooit meer werd heropgebouwd.

In de winter is de toegang tot de ruïne verboden, maar vanop enige afstand oogt ze nog indrukwekkender. In Haut-le-Wastia start een erg mooie wandeling (10 km) richting een uitkijkpunt. Het idyllische landschap heeft ook bijgedragen tot de legende van het spook dat in de ruïnes huist. Wees dus niet verrast als je ineens een bizarre schaduw op de wallen ziet lopen. Of zou het toch je verbeelding zijn?

PRAKTISCH. De wandelroute – gemid-delde moeilijkheidsgraad, drie uur wandelen, bewegwijzerd met een rode rechthoek – start aan de Place des Français in Haut-le-Wastia. Een gedetailleerde beschrijving vind je op walloniebelgietoerime.be

’s Namiddags: Bouvignes

Wanneer je Bouvignes binnenkomt, merk je meteen dat deze stad niet de ontwikkeling heeft gekend van Dinant. Het grafelijke Bouvignes werd namelijk in 1554 bijna volledig verwoest en vond nadien nooit meer haar vroegere pracht terug. Bij de fusie van gemeenten werd het stadje dan maar bij Dinant gevoegd. Vandaag lijkt het meer op een ingedutte, wat verwaarloosde voorstad, die veel minder bruist dan ex-rivaal Dinant. Toch moet je hier beslist rondwandelen, want het vroegere middeleeuwse centrum straalt een heel eigen sfeer uit en telt een paar mooie plekken.

Zoals het prachtige Spaans Huis, dat sinds de 16de eeuw op het plein schittert en vandaag het MPMM herbergt, een museum gewijd aan het middeleeuwse erfgoed van de Maasvallei. Binnen komen tal van middeleeuwse thema’s tot leven: het dagelijkse leven, godsdienst, burchten... De Maasvallei tussen Sedan en Maastricht – een belangrijke handelsader in de middeleeuwen – vormt de rode draad. Het museum telt tal van originele topstukken, zoals een kroonluchter van walrustanden die in Bouvignes werd gevonden. Met maquettes, opstellingen en infoborden worden alle bezienswaardigheden in hun context geplaatst.

De Sint-Lambertuskerk naast de ruïnes van de vroegere stadsburcht, lijkt veel te groot voor het Bouvignes van nu, maar getuigt des te meer van de vroegere welvaart van de stad. Het gebouw is zelden toegankelijk, maar aarzel niet om in het MPMM te vragen of ze de pastoor willen bellen om de kerk te openen. Binnen wacht namelijk een waar meesterwerk: een 16de-eeuws Antwerps retabel. Door de rest van Bouvignes ben je in enkele minuten door. Het middeleeuwse stratenplan is nog altijd heel duidelijk aanwezig en hier en daar zie je nog vakwerkhuizen en overblijfselen van de stadswallen.

PRAKTISCH. Maison du Patrimoine Médiéval Mosan, place du Baillage 13, 5500 Bouvignes, mpmm.be. Op je smartphone kan je een geleide wandeling downloaden die start aan het museum.

Als afsluiter: het kasteel van Crèvecoeur

Nog energie over? Maak dan zeker de klim naar de ruïne van het vroegere kasteel van Crèvecoeur, gelegen op een rots loodrecht boven Bouvignes. De ruïne zelf is niet zo indrukwekkend, maar het uitzicht boven loont zeker de moeite. Hier zie je pas hoe nabij Dinant op de andere Maasoever ligt, evenals de burcht van Polivache. Trek stevige wandelschoenen aan want het pad is behoorlijk steil en kan ’s winters ook modderig zijn. Crèvecoeur ontleent zijn naam aan alweer een legende, die te maken heeft met een waargebeurde belegering door de Luikenaars in 1430. Bij dat beleg stond het kasteel op het punt zich over te geven, maar dat zagen drie vrouwen niet zitten en sprongen van de burchtwallen naar beneden. Deze heroïsche daad voelde voor de inwoners alsof hun hart werd doorboord, crever le coeur in het Frans.

PRAKTISCH. Het bewegwijzerde wandelpad naar de ruïne van Crèvecoeur start in Bouvignes.