Fietsen in de Oostkantons

Neen, je hoeft niet de kuiten van Wout Van Aert te hebben om te trappen in de hoogste streek van België. De Vennbahn, een oude spoorweg die een fietspad is geworden, slingert zachtjes door de Oostkantons.

In de verte lijkt de oude spoorlijn als een fijn asfaltlint aan de horizon te verdwijnen. Voor, achter en rondom ons is enkel veenlandschap te zien. De heide en venen met zwarte sparren op de achtergrond worden nauwelijks opgeschrikt door de overvliegende vogels. Een mens wordt hier rustig en gelukkig van. De plekken in België waar je je nog alleen op de wereld voelt, waar je spontaan van de fiets stapt om te genieten van de stilte en het landschap, zijn immers heel zeldzaam geworden. En die plaatsen zijn er te over wanneer we op een frisse lenteochtend over de Vennbahn rijden.

Ooit verbond deze oude spoorlijn de staalfabrieken van Aken met het Luxemburgse staalbekken. Ze doorkruiste een groot deel van de Belgische Oostkantons. Tien jaar geleden werd ze omgetoverd tot een fietsroute, die drie landen verbindt. Het fietspad is bijna altijd autovrij en met bijna 125 km een van de langste van Europa. Maar bovenal is het een paradijs voor liefhebbers van rustige fietstochten.

Grenshoppen

Ook al is dit het hoogstgelegen deel van ons land, toch vind je hier geen eindeloos steile hellingen. De spoorlijn is immers oorspronkelijk ontworpen voor zwaargeladen goederentreinen. Nergens stijgt het hellingspercentage boven de 2% uit. De omvorming tot fietspad is bovendien voorbeeldig: het traject is perfect bewegwijzerd en onderhouden en over de hele lengte geasfalteerd. Hier en daar zijn uitnodigende picknick- en pauzeplekken aangelegd, waarvan sommige zelfs uitgerust met toestellen om de benen te strekken en zo je kuiten te ontspannen. Op uitgelezen plaatsen langs het pad wachten ook zitbanken om te genieten van het landschap. En dat laatste word je nooit beu: het uitzicht blijft opvallend gevarieerd. Weiden, venen, bossen, haaglandschappen en intieme dalletjes wisselen elkaar af.

Er is nog een element dat de Vennbahn tot een aanrader maakt. In tegenstelling tot andere (buurt)spoorlijnen die in fietspad veranderden, is het spoorweg- erfgoed hier nog tastbaar aanwezig. Verroeste oude signalisatiepanelen, treinwagons, locomotieven, stationnetjes, viaducten en oude rails herinneren voortdurend aan de oorsprong van dit traject. Infoborden in drie talen geven op flink wat plaatsen uitleg en vertellen soms ontroerende of gewoon geestige anekdotes. Hou er dus rekening mee dat je vaak zal moeten of willen stoppen, vooral ook omdat de geschiedenis van de Vennbahn iets unieks heeft.

De spoorlijn werd in de jaren 1880 aangelegd toen de hele streek nog deel uitmaakte van het Duitse keizerrijk. Tijdens WOI speelde ze een belangrijke rol bij het troepentransport. Met het Verdrag van Versailles en het ontstaan van de Oostkantons kwam de Venn-bahn bijna helemaal onder Belgisch toezicht, ook al slingerde ze op meerdere plaatsen nog door stukjes Duits grondgebied. Ook vandaag steekt dit Belgische initiatief vrolijk de grens over en schept ze dus hier en daar Belgische enclaves. In de eerste helft van de 20ste eeuw was de spoorlijn dan ook een perfect vehikel voor smokkelaars. “Voor de lokale bewoners hier is het begrip grens hoe dan ook altijd nogal vaag geweest”, lacht Christoph Hendrich, verantwoordelijk voor het Vennbahnproject. “Sinds de jaren 90 (start van de Schengenzone, n.v.d.r.) denken we zelfs helemaal niet meer aan grenzen.”

Bij het naderen van WOII groeide opnieuw het strategisch belang van de spoorlijn. De enkele steile stukken van het traject dateren uit die tijd. Zij vervangen viaducten die werden opgeblazen en nooit herbouwd.

Aansluitende lustochten

Dankzij het grensoverschrijdende tracé van de Vennbahn kan je dus ook leuke fietsuitstapjes naar Duitsland maken, zeker omdat het mooie – maar ook zeer toeristische – grensstadje Monschau letterlijk langs het fietspad ligt te blinken. Maar ook aan de Belgische kant van de grens valt genoeg te zien. De route komt immers langs Sankt-Vith, Raeren en de ruïnes van de middeleeuwse burcht van Burg-Reuland. En door wat extra kilometers te trappen kan je andere leuke plekken in de Oostkantons ontdekken. De streek is immers voorzien van een uitgebreid fietsknooppuntennetwerk dat geregeld de oude spoorlijn kruist. Via deze knooppunten kan je vanaf de Vennbahn kiezen uit elf lustochten (30 tot 50km) waarmee je gemakkelijk het achterland kan verkennen.

De hele Vennbahn fiets je in twee of drie dagen na, maar dankzij de aansluitende knooppunten kan je kiezen voor een langer slow travel traject. De lokale horeca heeft hiervoor trouwens een mooi fietsvriendelijk aanbod uitgewerkt. De Vennbahn loopt vooral door natuurgebied en verandert dus mee met de seizoenen. De lente en herfst zijn de mooiste periodes. In de winter blijft de route toegankelijk, maar er wordt niet gestrooid. De meeste fietsers kom je tegen in het weekend en het toeristische hoogseizoen, maar het gaat nooit om de grote massa. Op deze dagen is ook de horeca langs de route open.

Wij reden de Vennbahn af tijdens de week, bij een matig weertje, om volop van de rust te genieten. Een fietsvakantie in deze streek kunnen we dus alleen maar warm aanbevelen. De Vennbahn is misschien niet het allermooiste fietspad van België, maar het scoort dit jaar wel heel hoog op ons lijstje!