Het KMSKA is weer open

Op 24 september zwaait het vernieuwde Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) de deuren open. Na elf jaar bouwen en renoveren is het publiek er opnieuw welkom. Met een iconisch gebouw, een collectie van wereldklasse, een dynamische presentatie en een programmatie met lef is het nieuwe KMSKA er helemaal klaar voor.

Het KMSKA, het grootste kunstmuseum van Vlaanderen, was elf jaar voor het publiek gesloten. In die periode werd het historische gebouw gerenoveerd en werd er een nieuw hagelwit volume aan toegevoegd.

“De Vlaamse overheid investeerde de voorbij jaren ruim 100 miljoen euro in de restauratie en uitbreiding van het KMSKA. Hiervoor krijgen we maar liefst 21.000m² museum. Als je het vergelijkt met soortgelijke bouwprojecten van musea in het buitenland, is dit een goedkoop project. Maar 100 miljoen euro blijft een smak geld. Ik sta pal achter de keuze van mijn voorgangers en mezelf om in dit gebouw, op deze plek en in deze collectie te blijven investeren”, aldus Jan Jambon.

11 jaar wel en wee

De klimaatinstallatie voldeed niet langer aan de eisen om de onschatbare kunstcollectie veilig te bewaren voor toekomstige generaties. Het dak lekte en was volledig aan vernieuwing toe. Bovendien kampte het museum met een ruimtegebrek voor zowel collectie als museumfuncties. Hierdoor waren verschillende museumzalen in gebruik als o.a. depotruimte, restauratiezaal en kantoor. De oorspronkelijke route door de museumzalen was hierdoor verstoord en verwarrend. Aan de gevel kwamen stukken los en het tuinontwerp was niet meer te herkennen. Het museum was uitgeleefd en had dus nood aan een masterplan waarin de hedendaagse noden voor collectiebeheer, tentoonstellen, art-handling en publiekswerking een plek kregen.

Dat masterplan kwam er. Vier historische patio’s of binnentuinen van het bestaande gebouw zijn omgebouwd tot een nieuw museumvolume. KAAN Architecten koos resoluut een inbreiding in de vorm van tien hedendaagse zalen op de plek van de patio’s, goed voor 40% meer exporuimte. Het nieuwe museum is niet te zien vanuit het oude, en andersom.

Bezoekers kunnen opnieuw de oorspronkelijke route in het bestaande gebouw volgen, terwijl ze door de gerestaureerde statige museumzalen lopen. De restauratie van het 19de-eeuwse museum ging verder dan een likje verf. Het eeuwenoude gebouw werd meteen toekomstbestendig gemaakt.

De zalen kregen hun geroemde grandeur terug. Historisch pleisterwerk, schrijnwerk en parketvloeren werden maximaal gered en zorgvuldig opgeknapt. Alle plafonds kregen één uniforme kleur, de muurtinten variëren in functie van de ruimte: van Pompejirood tot olijfgroen. De Rubens- en de van Dyckzaal kregen gouddecoratie op de sierlijsten.

Maar zoals bij elke verbouwing of restauratie zijn er de verrassingen. Tijdens de werken werd duidelijk dat er veel asbest in het gebouw zat. Dat leidde tot een intensieve asbestsanering. Gelukkig waren er ook positieve ontdekkingen. Zoals enkele originele zuilen die jarenlang verstopt zaten achter een valse wand.

Daar waar de collectie voorheen verspreid zat over 7 depots, kwam er één nieuw depot van 3.660 m2 aan schilderijenrekken over twee verdiepingen. De ruimte is stof- en trillingsvrij en pronkt met een hypermoderne klimaatregeling.

De gevel straalt als vanouds

Niet alleen de binnenkant van het museum onderging een metamorfose. De tijd had de buitenzijde van het museum geteisterd. De gevels verzonken in dof grijs, de mozaïeken kregen het zwaar te verduren. Na een minutieuze restauratie tooien de gevels zich opnieuw in hun bedoelde schakeringen van roze, geel, oranje, grijs en blauw.

De buurtbewoners kregen zeggenschap bij de heraanleg van de museumtuin. Hij groeide uit tot een groene zone die toegankelijk is tijdens de openingsuren van het museum. Kleinschalig. Sereen. De openlucht exporuimte verenigt sculpturen uit de eigen collectie en bruiklenen.

Wetenschappelijk statuut

Het KMSKA is het enige Vlaamse museum met een wetenschappelijk statuut. Het team focust op materiaaltechnisch en kunsthistorisch onderzoek, en in het bijzonder op Rubens, Ensor & de Antwerpse barok.

Datzelfde team van onderzoekers beschreef tijdens de sluiting elk van de 650 geselecteerde werken die een plaats krijgen in de vaste opstelling van het museum.

Via de collectiecatalogus heeft de bezoeker toegang tot hogeresolutiebeelden, materiële gegevens en kunsthistorische informatie van alle werken in de museumcollectie. De lezer kan ook doorklikken naar de bestaande referenties in de vakliteratuur via de online bibliotheekcatalogus met publicaties en archiefstukken.

En ook het restauratieatelier van het museum heeft tijdens de werken niet stil gezeten. Er werd aan een stevig tempo gewerkt om de kunstwerken uit de collectie bij de heropening opnieuw te laten schitteren.

Een overzicht van de uitgevoerde behandelingen tijdens de periode van sluiting:

• 131 restauraties uitgevoerd in het eigen restauratieatelier.
• 52 restauraties uitgevoerd door partnermusea over de hele wereld
• 6.475 conservatiebehandelingen uitgevoerd in het eigen restauratieatelier