Het leven zoals het was.... in het Romeinse Rijk

“De Romeinen”. We kennen ze uit onze geschiedenislessen. Maar de inwoners van het Imperium Romanum waren even divers als de bevolking in het huidige Europa. Het Gallo-Romeins Museum in Tongeren vertelt met ‘ooggetuigen’ en 250 authentieke archeologische stukken uit het British Museum hoe het was om in het uitgestrekte Romeinse rijk te leven.

De levensgrote beelden van keizers en goden, de grafstenen, sarcofagen, wijnamforen en mozaïeken die je in Tongeren ziet, voeren je terug naar het bloeiende keizerrijk van de eerste vier eeuwen na Christus, toen ook onze contreien deel uitmaakten van het Romeinse imperium. Ze zijn bijna allemaal afkomstig uit het zeer gereputeerde British Museum in Londen. Het Gallo-Romeins museum kreeg de toestemming het tentoonstellingsconcept te bewerken en eigen collectiestukken toe te voegen.

“Ooggetuigenverslag”

De menselijke invalshoek, is onze interpretatie, zegt Bart Demarsin, afdelingshoofd tentoonstellingen van het Gallo-Romeins museum. Het Romeinse rijk was niets zonder zijn inwoners of burgers, en dus wilden wij naast de archeologische vondsten ook aandacht besteden aan de mensen.

Acteurs vertolken de rol van fictieve Romeinen uit alle lagen van de bevolking en vertellen hoe het was om Romein te zijn, want een olijfboer in Carthago, een slavin in Smyrna, een magistraat in Rome of een handelaar in Samyra hadden natuurlijk heel andere levens, aldus Demarsin. Welke kansen kreeg je als Romein? Welke impact had het Romeinse bestuur op het dagelijkse leven van de mensen? De personages vertellen het via grote schermen. Hun verhalen zijn authentiek want gebaseerd op archeologische bronnen of Latijnse teksten.

Globalisering avant la lettre

Hoewel je in de eerste zaal verneemt hoe Rome van een dorp aan de Tiber kon uitgroeien tot een rijk zo groot als 50 hedendaagse landen in Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten, is de tentoonstelling niet chronologisch opgebouwd, maar voor een groot stuk geografisch. Je gaat op reis door alle Romeinse provincies, van oost naar west en van noord naar zuid. Van Tienen tot Samyra, van Sagalassos (Turkije) tot Bretagne.

De tentoongestelde objecten zijn afkomstig uit het hele Romeinse Rijk, waar op het hoogtepunt naar schatting 100 miljoen mensen leefden. Rome voerde een eenheidstaal en gemeenschappelijke munt in en de mobiliteit van mensen en goederen was groter dan ooit voorheen. Globalisering avant la lettre, met Rome als centraal punt. Een grafmomunent uit het oude Rome staat dan ook centraal in de grote zaal, waarrond de andere ‘provincies’ zijn opgebouwd. Maar Rome was ook tolerant en liet toe dat plaatselijke gewoonten en gebruiken bleven verder bestaan. Zo zien de Romeinse beelden in Egypte er toch heel anders uit dan in bijvoorbeeld Griekenland.

Niet te missen

Welke stukken mag je zeker niet voorbijlopen? Prachtig is de sarcofaag uit Rome waarop een huwelijksprocessie van de god Bacchus met Ariadne in reliëf wordt afgebeeld.

Of de reliëfplaat met vrouwelijke gladiatoren afkomstig van Bodrum, het Romeinse Halicarnassus (nu Turkije). Ook de marmeren bustes en standbeelden van Romeinse keizers worden beschouwd als topstukken, zoals het hoofd van keizer Augustus (63 v Chr-14n Chr). Het beeld dateert van toen hij een twintiger was en nog geen keizer. Zelfs toen hij al ouder was liet hij zich nog als jonge man afbeelden, hij werkte sterk aan zijn ‘imagebuilding’ en zijn portret zie je vaak op munten, reliëfs en edelstenen. Ook het beeld van keizerin Livia, zijn vrouw en Agrippa, zijn rechterhand, zijn indrukwekkend. Uit het paleis van Tivoli, bij Rome, komt de buste van keizer Hadrianus.

In de eigen collectie van het Gallo-Romeins museum zat een bijzonder kleinood: een ‘vervloekingstablet’, gevonden in Tongeren en gericht tegen een zekere Gaius Julius Viator. Zo’n tablet bezorgde je of maakte je vast aan het huis van diegenen die je om een of andere reden vervloekte. Dit tablet werd duidelijk vastgemaakt met spijkers. In het Franse Macon is dan weer een minuscuul, maar waardevol beeldje van de godin Tutela, gevonden. Zij was populair in Gallië en draagt zeven goden. Het beeldje wordt uitvergroot op een digitaal scherm zodat je alle details goed kan zien.

Vergeet tenslotte niet naar de ‘beker van één miljoen’ te kijken. Hij is gemaakt van fluoriet, een zeer uitzonderlijk en fragiel mineraal dat werd ontgonnen in het huidige Iran. De superrijke Romeinse elite was dol op zulke dure dingen. Volgens de Romeinse auteur Plinius betaalde keizer Nero ooit 1 miljoen sestertiën voor een dergelijke beker, meer dan duizend keer het jaarloon van een legioensoldaat. Ongelijkheid, zou het ook in het Romeinse rijk een issue geweest zijn?