Syros, parel van de Egeïsche Zee

Minder bezochte eilanden in de Middellandse Zee, waar authenticiteit nog geen plaats heeft gemaakt voor souvenirwinkels, zijn die nog te vinden? Ja, het mooie Syros is even fascinerend als onbemind en bovendien ook heel makkelijk te bereiken.

Wanneer je vanuit de zee het eiland nadert, vaar je eerst langs een dorre, zongeblakerde kustlijn, als plots de haven van Ermoúpoli opdoemt. Die is gebouwd in de vorm van een amfitheater langs twee heuvels, met kubusvormige huizen die wel naar beneden lijken te tuimelen. Het lijdt geen twijfel: we zijn in de Cycladen, een eilandengroep in de Egeïsche Zee. Langs de kades dobberen vissersboten en pleziervaartuigen, met daarachter de terrassen van restaurants. De zeedijk, afgeboord met witte of pastelkleurige gebouwen van twee hoog, is het domein van de boetieks en geeft uit op de belangrijkste straten. Het lijkt hier wel het Saint-Tropez van de jaren 60.

Ano Syros, hoofd in de zon

Syros heeft een verrassende geschiedenis. In de Middeleeuwen werd rond een kathedraal hoog in de rotsen een versterkte katholieke stad gebouwd, ter bescherming tegen piraten. Dit Ano Syros heeft ook vandaag die romantische sfeer weten te bewaren, met huizen die in elkaar lijken verstrengeld, hoge muren en smalle straatjes met ongelijke trappen. Aan het eind van de middag gaan de luiken van de huizen terug open, praat de plaatselijke bevolking wat bij en komen ook de winkeltjes weer tot leven. Dat is het moment om op de terrassen plaats te nemen en te genieten van een uitzonderlijk uitzicht op Ermoúpoli en de Egeïsche Zee.

In 1822 kwam de eerste golf vluchtelingen op het eiland aan, vanuit het door de Turken verwoeste Chios. Dat waren vooral orthodoxe kooplieden, die aan de voet van Ano Syros de stad Ermoúpoli stichtten, genoemd naar Hermes, de god van de handel. Na de Griekse onafhankelijkheid in 1830, toen Athene niet meer dan een groot dorp was, werd Syros met zijn haven de belangrijkste stad en het economische centrum van heel Griekenland. Zozeer zelfs dat het getipt werd om de hoofdstad van het jonge land te worden. Meer dan 60 scheepswerven en fabrieken draaiden hier toen op volle toeren. Onder impuls van een jonge dynamische inwoner brengt de vereniging Hermoupolis Heritage (hermoupolisheritage.com) dit industrieel verleden weer tot leven en ze restaureerde o.a. een textielfabriek. Generaties jonge vrouwen, sommigen niet ouder dan elf, werkten hier tot de fabriek in 1986 plotseling dichtging. Alles bleef onaangeroerd en zodra je als bezoeker de werkkleding van toen hebt aangetrokken, word je ondergedompeld in de realiteit van de textielproductie aan de hand van gereedschap, historische documenten en ooggetuigenverslagen, maar ook persoonlijke voorwerpen en foto’s die de arbeidsters achterlieten.

De plotselinge welvaart van Ermoúpoli vertaalde zich in de bouw van paleizen en rijke huizen voor de bourgeoisie. Buitenlandse architecten en ingenieurs verfraaiden de stad en haar openbare gebouwen, zoals het stadhuis en vooral het Apollontheater. Dat is een uniek gebouw op de Cycladen, rechtstreeks geïnspireerd op het Scala in Milaan. Langs de waterkant ligt de wijk Vaporia (Grieks voor ‘boot’), met in marmer geplaveide straten. Ze ontstond in een tijd dat het eiland stoomboten bouwde en getuigt van dit glorieuze tijdperk. Reders bouwden er weelderige neoklassieke herenhuizen, waarvan sommigen nu zijn omgebouwd tot boetiekhotels of hoofdzetels van bedrijven. De plek was goed uitgekozen, want vanuit hun ramen konden de reders de bewegingen van de schepen volgen.

Na de Eerste Wereldoorlog kwam er in Syros een nieuwe toestroom van vluchtelingen op gang, ditmaal uit Klein-Azië. Zij brachten specialiteiten zoals Turks fruit en lekker gebak mee, dat nu ook in Syros wordt geproduceerd. Zoals bij Kanakaris, een van de zes ambachtelijke ateliers die nog operationeel zijn, met ondertussen de derde generatie aan het roer. Vandaag leven katholieken en orthodoxen op dit eiland nog steeds harmonieus samen, getuige de vele gemengde families.

Kaas, wijn en samenzijn

In tegenstelling tot andere eilanden van de Cycladen hangt er in Syros het hele jaar door een levendige sfeer en zeker in Ermoúpoli, de officiële administratieve hoofdstad van de eilandengroep. Naarmate je verder landinwaarts gaat, wordt het landschap groener. Hier verbouwt men nog vijgen, kappertjes en druiven. Markos Freris behoort tot de vierde generatie wijnboeren en is de enige die zich heeft toegelegd op biologische wijn. Hij produceert een witte, maar ook een verrassende oranje wijn gemaakt van twee specifieke druivensoorten op de Cycladen: serfiotiko en rhoditis. Een andere culinaire specialiteit is een zeer pittig gedroogd rundvlees, louza genaamd. En dan is er nog de kaas, populair in heel Griekenland. De zuivelfabriek Zozefinos maakt zo’n twintig variëteiten, waaronder de AOP-kaas San Michalis, op basis van koemelk. Of een smakelijke harde kaas die drie maanden rijpt in wijnmost. Deze en nog veel meer producten vind je bij Costas Prekas in Chiou Street in Ermoúpoli (prekasyros.gr/en), een kruidenier die enthousiast de Griekse gastronomie en lokale producten promoot.

Syros is een van de weinige Griekse eilanden waar toerisme niet de hoofdactiviteit is. Het bestuur streeft naar een duurzaam en beheersbaar toerisme. Zo zijn de vele wandelpaden die kriskras door de bergen lopen bewust niet erg goed aangegeven. “Het idee is om de natuur te behouden, begeleide wandelingen aan te moedigen en een ongecontroleerde stroom toeristen zoals op andere eilanden te vermijden”, zegt Jean-Pierre, een Fransman die verliefd werd op Syros, verhuisde en een duurzame toeristische activiteit opstartte (hikinginsyros.com). Hij neemt ons mee naar de verste uithoeken, naar het strand van de Amerikaan, langs een van die paden tussen zee en hemel. Onderweg vertelt hij het verhaal van John Pearson, die hier in de jaren 60 neerstreek en het eiland nooit meer heeft verlaten. Hij vestigde zich in een afgelegen vallei en begon in zijn eentje met het planten van pijnbomen. Dat werd zijn nalatenschap, die hij aan toekomstige generaties wou overdragen. Bij de ingang van dit onwaarschijnlijke dennenbos wordt elke wandelaar uitgenodigd om een emmer op te halen om de bomen en wilde geiten water te geven, als hulde aan het project van deze man. En dan is het tijd om een duik te nemen in het heldere water van de Egeïsche Zee. Want wie naar Syros komt neemt het risico om terug te keren, zo wordt gezegd, of zoals Jean-Pierre, nooit meer te vertrekken!