Tentoonstelling: Het mysterie van Stonehenge opgelost?

Het Gallo-Romeins Museum in Tongeren pakt uit met een primeur: archeoloog Mike Parker Pearson – een wereldautoriteit – geeft zijn visie op de mysterieuze site van Stonehenge in een tentoonstelling.

Op een winderige vlakte in Salisbury, Zuid-Engeland, ligt een van ’s werelds meest intrigerende archeologische sites: Stonehenge. De zeven meter hoge megalietencirkel, die in 3000 voor Christus werd opgetrokken, heeft doorheen de eeuwen talloze theorieën opgeleverd, van wetenschappelijk onderbouwde tot compleet waanzinnige: een prehistorische astronomische machine, een constructie van Merlijn de Tovenaar, een Keltische druïden-tempel... Die laatste en meest hardnekkige mythe werd gelanceerd in de 18de eeuw en wordt in stand gehouden door de neodruïden die er elk jaar op 21 juni verzamelen voor de zonnewende. Maar Stonehenge is géén druïdentempel: Keltische druïden deden pas hun intrede in 500 voor Christus, Stonehenge werd 2.500 jaar eerder gebouwd.

Wat is de stenencirkel dan wel? Mike Parker Pearson, wiens onderzoeksresultaten in de wetenschappelijke wereld algemeen aanvaard zijn, maakt als curator zijn Grand Theory duidelijk in een tentoonstelling in het Gallo-Romeins museum. Zo is het zeker dat Stonehenge dienst deed als begraafplaats. Er zijn tientallen graven gevonden onder de site en 50 grafheuvels kijken erop uit. Steen staat bovendien in veel culturen symbool voor de dood. Het is een duurzaam materiaal, voor de eeuwigheid. Stonehenge was dus een monument voor de doden.

Pearson vertrok van de idee dat als er een plek voor de doden was, er ook een voor de levenden moest zijn. Begin 20ste eeuw werden drie kilometer verderop al restanten gevonden van een neolithische houten cirkel: Woodhenge. Hout is een vergankelijke materie en verwijst naar het leven. Enkele jaren geleden besloot Pearson met zijn team in die buurt te gaan graven. Hij vond er overweldigend bewijs: hij ontdekte sporen van tientallen prehistorische woningen in Durrington Walls, evenals veel gebruiksvoorwerpen en dierlijke botresten. Dit moest de plek zijn waar de mensen woonden die Stonehenge hebben gebouwd! Daar is Pearson van overtuigd. Stonehenge en Durrington Walls zijn voor hem twee helften van eenzelfde complex dat leven en dood symboliseert. Vanuit beide plekken liep een weg naar de rivier de Avon, die waarschijnlijk een bijzondere betekenis had.

240 km verderop

In de tentoonstelling wordt de theorie gestaafd met animaties, re-enactments, poppen in kunsthars en gebruiksvoorwerpen en sieraden die zijn gevonden in de graven en op de site van Durrington Walls. Sommige werden nooit eerder getoond en komen recht uit de opgravingsdozen. Prof. Pearson en zijn team lichten hun bevindingen toe via documentaires en video’s. Daarin beantwoorden ze de vele vragen die de stenencirkel oproept, al geven ze toe dat ook voor hen bepaalde zaken in de mysterieuze nevelen van de geschiedenis gehuld blijven.

Een voorbeeld. Vonden er rituele feesten plaats op Stonehenge? Mogelijk. Er zijn nooit objecten gevonden die daarop wijzen, maar het is niet uitgesloten dat de inwoners van Durrington Walls er hun voorouders kwamen eren. En waarom de obsessie met de zonnewende? De opstelling van de megalieten refereert aan de plek waar de zon ondergaat tijdens midwinterdag. De oriëntatie van de cirkels in Durrington Walls verwijst naar het opkomen van de zon op midzomerdag: dood en leven.

Tenslotte: waarom spreekt Stonehenge zo veel meer tot de verbeelding dan andere prehistorische cirkels elders in Europa – alleen al in Ierland en Engeland zijn er meer dan 800. Wel, een deel van de 24 ton zware megalieten – de bluestones – werden aangesleept uit Wales, 240 km verderop! Hoe deden ze dat in hemelsnaam in het neolithicum? Het wordt in de expo duidelijk gemaakt. En vooral: waarom gebruikten ze geen stenen uit de buurt? We willen niet alles verklappen, je moet nog dingen kunnen ontdekken op de tentoonstelling. Maar we citeren wel nog prof. Pearson: “Ga de verklaring niet te ver zoeken. Deze mensen waren precies zoals wij, er zitten amper 250 generaties tussen”.